O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Hansirash (dyspnoe) - 
yurak faoliyati yetishmasligi yani 
organizmni qon bilan taminlanish darajasinini yetishmovchiligi, 
organizm ehtiyoj darajasini qondira olmasligi natijasida yuzaga keladi 
va kichik qon aylanish doirasida qon dimlanishi havo yetishmasligi 
holatini keltirib chiqaradi. Qonda kislorod va karbonat angidrid nisbati 
buziladi yani karbonat angidrid ko’payadi. Bunday hansirash aksariyat 
holatlarda inspirator xarakterga ega. Hansirashning darajasiga qarab qon 
aylanish yetishmovchiligi darajasi to’g’risida xulosa qilish mumkin. 
Agar kuchli fizik zo’riqishda hansirash yuzaga kelsa, qon aylanish 
yetishmasligining 1-darajasi hisoblanadi. Yengil fizik zo’riqish 
natijasida yuzaga kelsa 2-daraja hisoblanadi. Tinch holatda yuzaga kelsa
3-darajasi to’g’risida oylash mumkin.
Bo’g’ilish xuruji
asosan kechasi uyqu holatida birdaniga yuzaga 
keladi. Bemorlar havo yetishmasligi, nafas qisishi, havoga to’ymaslik, 
ko’pikli qon aralash yo’tal bilan balg’am ajralishiga shikoyat qiladilar 
(yurak astmasi, o’pka shishi). Qon tuflash holati kichik qon aylanish 
doirasida qonning dimlanishi bilan kechadigan yurak xastaliklarida 
(yurak mitral stenoz va yetishmovchiligida) shuningdek, o’pka arteriyasi 
tromboemboliyasida kuzatiladi. Bemorlarda yurak tez urishi ko’pgina 
yurak kasaliklarida: miokarditlarda, yurak poroklarida kuzatiladi. Yurak 
tepishi ko’pincha revmatizm uchun xosdir. Yurak ritmi buzulish 
holatlarida bemorlarda “yurak to’xtaganday” kabi holatlar kuzatiladi. 
Yurakning notekis, tez urishi yurakni innervatsiya qiluvchi nerv faoliyati 
va distrofik o’zgarishlar bilan bog’liq.
Shish
. 34-35surat. Bemorlar oyoqlarida kechqurunga qarab 
shishlarning paydo bo’lishi, ertalabga yaqin yo’qolishidan shikoyat 
qiladi va bu qonnig oyoqlarda dimlanishi bilan bog’liq. Keyinchalik bu 
34-35 surat 
shishlar boldir sohasida, keyinroq qorin bo’shlig’ida va boshqa serroz 
bo’shliqlarda yig’ilishi mumkin. Bazanda shishlar mahalliy bo’ladi-oyoq 

---

156 
venalari tromboflebitida shu oyoqda shish kuzatiladi, yuqori kovak vena 
qisilganda (aorta anevrizmi, o’smalar) stoks yoqasini yani tananing 
yuqori qismini (bo’yin, yelka) shishi kuzatiladi.
Yurak qon tomir tizimi bilan kasallangan bemorlarni ko’ngil 
aynishi, tez charchash, qusish, qorin dam bo’lishi, ishtahaning 
buzilishidan shikoyat qiladi (yurak yetishmovchiliklarida). Bosh 
og’rishi, yuz va yonoq sohasi giperemiyasi (qon bosimi ko’tarilganda), 
bosh aylanishi, uyqusizlik, kuzatiladi. Miokardid, endokardit, miokard 
infarkti kabi kasalliklarda tana harorati subfebril ko’tariladi. So’rab 
surishtirishda isitma varaja va terlash bilan kechadimi yo’qmi, sutkaning 
qaysi vaqtida ko’tariladi buni aniqlash lozim bo’ladi.