O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti raximov shavkat turdimurodovich

O‘quv faoliyatini tashkillashtirishning 
jarayonli tuzilmasi 
Grafik tashkil etuvchining 
turi, ahamiyati va 
xususiyatlari 
Insert jadvalini to‘ldirish qoidasi bilan 
tanishadilar. Alohida o‘zlari 
to‘ldiradilar. 
O‘qish jarayonida olingan 
ma'lumotlarni alohida o‘zlari 
tizimlashtiradilar 
- 
jadval 
ustunlariga “kiritadilar” matnda 
belgilangan quyidagi belgilarga 
muvofiq: 
“V”- men bilgan ma'lumotlarga 
mos; 
“-“ - men bilgan ma'lumotlarga 
zid; 
“+” - men uchun yangi ma'lumot; 
“?” - men uchun tushunarsiz 
yoki ma'lumotni aniqlash,
ў
б 

---

195 
Инсерт жадвали 
V
+
–
?
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

196 
GLOSSARIY 
O‘zbek tilida 
Rus tilida 
Ingliz tilida 
Atamaning o‘zbek tilidagi 
izoxi 
Beton 
Бетон 
Concrete
Ma'lum miqdorda o‘lchab 
olingan bog‘lovchi modda, 
mayda va yirik to‘ldirg‘ichlar 
va suv aralashmasidan tashkil 
topgan qorishmaning asta-
sekin qotishi natijasida hosil
bo‘lgan sun'iy tosh
Donador domna 
shlagi 
Гранулирован-
ный шлак 
Ground-
granulated 
blast-furnace
Metallurgiya sanoatining 
chiqindisi bo‘lib, metall 
olishda domna qozoni sirtiga 
tukilgan eritmani tez sur'atda 
sovutib yirik qum singari 
g‘ovak donalardan tashkil 
topgan shlak olinadi 
Donadorlik 
tarkib 
Гранулометри-
ческий состав 
Granulometry 
is the 
measurement 
To‘ldirgich donalarining 
yirikligi va undagi alohidagi 
fraksiyalar miqdorini
hisobga oluvchi xususiyat 
Tabiiy qurilish 
materiali 
Природный 
строительный 
материал 
natural 
building 
materials 
Tabiatda hosil bo‘lgan tog‘ 
jinslari asosida olinadi 
Yiriklik moduli 
Модул 
крупности 
A single factor 
Standart nazorat elaklar 
to‘plamida qolgan to‘la 
qoldiqni hisoblab uning 
summasini 100 ga bo‘lib 
aniqlanadi 
Zich 
to‘ldiruvchi 
Плотный 
заполнитель
A dense filler Donalar zichligi 2g/sm
3
dan 
yuqori to‘ldiruvchi 

---

197 
Tabiiy 
to‘ldiruvchi 
Природный 
заполнитель
Natural filler Tog‘ jinslarini maydalash va 
saralash orqali olinadi 
Shag‘al 
Гравий 
Gravels 
Yirik to‘ldiruvchi bo‘lib, 
shag‘al-qumli qorishmani 
saralash mahsulotidir, 
yirikligi -5-70 mm 
Qum 
Песок 
Of sand 
Mayda to‘ldiruvchi bo‘lib, 
tabiiy va maydalangan turlari 
mavjud, yirikligi 0,16 dan 5 
mm gacha 
To‘ldiruvchi 
mustahkamligi 
Прочность 
заполнителя 
Strength
filler 
To‘ldiruvchi olingan tog‘ 
jinsidan 40-50 mm 
o‘lchamdagi silindr yoki kub 
shaklidagi namunani 
gidravlik pressda sinab 
aniqlanadi 
Bazalt 
Базалт 
Basalt felsite 
Erigan magmaning yer 
yuzasida qotishidan yuzaga 
keladi (granit, diorit, sienit, 
andezit, traxit, gabro, bazalt) 
Qumtosh 
Песчаник 
Sandstone 
Mavjud tog‘ jinslarining 
tabiatda buzilishidan yuzaga 
keladi
Ohaktosh 
Изветсняк 
Limestone 
yer qatlamining ustki qismida 
keng tarqalgan, tarkibi 92-
98% kalsiy karbonatidan 
(SaSO
3
) tashkil topgan jinsdir 
Avtobeton-
qorgich 
Автобетон 
миксер 
A concrete 
mixer (also 
commonly 
called a cement 
mixer) 
Shassisiga betonqorgich 
o‘rnatilgan beton tayyorlash 
va uni joylash joyiga tashish, 
shuningdek beton zavodidan 

---

198 
iste'molchiga tayyor betonni 
yetkazib beruvchi avtomobil. 
Yig‘ma temir-
beton 
Сборный 
железобетон 
Precast 
concrete is a 
construction 
product 
Zavodda tayyorlangan temir-
beton konstruksiyalar 
Yirik to‘ldirgich 
Крупный 
запольнител 
Coarse 
aggregate 
shag‘al tosh va chaqiq tosh 
Konstruksiya 
Конструкция 
Construction 
Inshootning avvaldan 
tayyorlanadigan va 
murakkabroq butun (inshoot) 
tarkibida bo‘luvchi joyiga 
tashib olib boriladigan qismi 
Mikrostruk-tura 
Микрструктура Microstructure 
Mikroskop orqali 
kattalashtirilganda ko‘zga 
ko‘rinuvchi strukturaga 
aytiladi 
Og‘ir beton 
Тяжелый бетон Heavyweight 
concrete 
Zich to‘ldiruvchilardan 
(mayda va yirik) foydalanib 
tayyorlangan - yirik donali 
yoki faqat mayda 
to‘ldiruvchidan foydalanib 
tayyorlanagan - mayda 
zarrali, 1800 dan to 2500 
kg/m
3
zichlikka ega bo‘lgan 
zich strukturali beton 
S/S (suv/sement
nisbati) 
В/Ц (водо-
цементное 
отношения) 
The water–
cement ratio
Yangi tayyorlangan beton 
aralashmasida suv 
massasining sement 
massasiga nisbati tushuniladi 
Sovuqqa 
chidamlilik 
Морозостойкост
ь 
Frost 
Resistance 
Betonni nam holida ko‘p 
marta ketma-ket muzlatib va 

---

199 
eritilganda buzilib ketmasdan 
va mustahkamligini 
yo‘qotmaslik qobiliyati va 
mustahkamligi 25%, massasi 
5% dan ortik kamaymasa, bu 
material sovuqqa chidamli 
deb hisoblanadi 
Sifat 
Качества 
Quality 
Ma'lum material yoki moddiy 
ehtiyojlarni qondirish 
imkonini beruvchi foydali 
xossalar majmui. U 
ishonchlilik, uzoq vaqtga 
chidamlilik, tejamlilik, 
foydalilik va boshqalar bilan 
xarakterlanadi. 
Texnologiya 
Технология 
Technology 
Grek tilidan (techne) tarjima 
kilganda san'at, maxorat, 
bilish ma'nolarini inglatadi, 
bular esa o‘z navbatida 
jarayonlardir. jarayonlar - bu 
qo‘yilgan maqsadga erishish 
uchun ma'lum harakatlar 
majmuasidir