|
Maxsus betonlar tarkibini hisoblash
Bug‘ bilan ishlov berib qotiriladigan betonlarning tarkibini hisoblash
Bug‘ bilan ishlov berib qotiriladigan beton tarkibini hisoblashni ko‘priklar
qurish uchun foydalaniladigan P18 K-7 plitalari ishlab chiqarish uchun beton
tarkibini hisoblash misolida ko‘rib chiqamiz. P18 K-7 plitalari markasi 400,
bikrligi texnik viskozimetr bo‘yicha 80 sek bo‘lgan og‘ir betondan foydalanib
ishlab chiqariladi. Ko‘prik konstruksiyalarida foydalaniladigan betonlarning
sovuqqa chidamliligi 200 sikldan kam bo‘lmasligi kerak.
Ko‘prik prolyot qurilmalari plitalarini ishlab chiqarish uchun
foydalaniladigan beton qorishmasini tayyorlash uchun GOST 10178 talablariga
javob beruvchi plastiklangan, gidrofob yoki yo‘lbop portlandsementdan
foydalaniladi. Shlakli portlansement, putssolan porlandsement yoki giltuproqli
portlandsementdan foydalanishga ruxsat etilmaydi.
Beton qorishmasini tayyorlash uchun foydalaniladigan sementning markasi
500 va undan yuqori bo‘lishi kerak. Foydalaniladigan sementning sarfi 1 m
3
uchun 450 kg dan oshib ketmasligi zarur.
Og‘ir beton tayyorlash uchun foydalaniladigan yirik to‘ldirgich sifatida
mustahkamligi 100 MPadan kam bo‘lmagan tog‘ jinslaridan tayyorlangan
sovuqqa chidamli chaqiqtoshdan foydalanish tavsiya etiladi. Foydalaniladigan
chaqiqtoshning fraksiyasi 10 mmgacha bo‘lishi tavsiya etiladi. Eng yirik donalar
o‘lchami 20 mm ni tashkil etishi zarur. Chaqiqtosh tarkibidagi chang va giltuproq
qo‘shimchalarining miqdori massasi bo‘yicha 1,0% dan ortiq bo‘lishi mumkin
emas. Mayda to‘ldirgich sifatida yiriklik moduli Mk=2,1 dan past bo‘lmagan
qumlardan foydalaniladi. Qum tarkibidagi chang va giltuproq qo‘shimchalarining
miqdori massasi bo‘yicha 3,0% dan ortiq bo‘lishi mumkin emas.
Yangi yotqizilgan beton kovak hosil qiluvchilarni sug‘urib olish davrida
yuzaga keladigan statik va dinamik yuklar oqibatida buzulib ketmay, butunligini
yo‘qotmasligi zarur. Shuning uchun qum/chaqiqtosh nisbati 0,3 qilib qabul qilish
tavsiya etiladi. Beton qorishmasini tashkil etuvchilarini o‘lchash aniqligi sement
uchun ±1 % , to‘ldirgichlar uchun esa ± 2 %dan ko‘p bo‘lmasligi zarur.
176
Beton qorishmasini aralashtirish vaqti 3 minutdan kam bo‘lmasligi zarur.
Beton qorishmasi tarkibini hisoblash uchun quyidagi boshlang‘ich ma'lumotlarni
qabul qilamiz:
Beton klassi – B35 yoki markasi 400 - R
b
=400
Beton qorishmasini harakatchanligi, bikrligi texnik viskozimetr bo‘yicha
80 sek.
1.
Bog‘lovchi material – plastiklangan portlandsement
.
Sement aktivligi –
R
s
= 500 MPa
Sementning solishtirma og‘irligi –
ρ
s
= 3,1 g/sm
3
Sementning hajm og‘irligi –
ρ
s
0
= 1,3 g/sm
3
2.
Mayda to‘ldiruvchi – daryo qumi
Qum zarralarining zichligi –
ρ
q
= 2,6 g/sm
3
Qumning to‘kma zichligi –
ρ
q
0
= 1,4 g/sm
3
Qumning yiriklik moduli – M
kr
=2,2
3.
Yirik to‘ldiruvchi – chaqiq tosh
Chaqiq toshning donalar o‘lchami – 20 mm
Chaqiq tosh donalarining zichligi –
ρ
y
= 2,6 g/sm
3
Chaqiq toshning to‘kma zichligi –
ρ
y
0
= 1,4 g/sm
3
Chaqiq tosh donalari orasidagi bo‘shliq – V
y
= 0,46, ya'ni 46 %
1 m
3
beton qorishmasi tarkibini hisoblashni quyidagicha amalga oshiramiz:
Sementning aktivligidan kelib chiqqan holda, plita betonning
mustahkamligini olish sharti asosida S/S nisbati aniqlaymiz:
42
,
0
500
43
,
0
5
,
0
400
500
43
,
0
1
5
,
0
1
=
⋅
⋅
+
⋅
=
+
⋅
=
ц
R
A
б
R
ц
R
A
Ц
С
A
1
– koeffitsient to‘ldiruvchilar sifatiga bog‘liq bo‘lib, yuqori sifatli
to‘ldiruvchilar uchun – 0,43 ga teng.
1 m
3
beton qorishmasini tayyorlash uchun suv miqdorini aniqlaymiz:
S=140 l/m
3
Ц
С
=
𝑅𝑅
𝑏𝑏
,
ТВО
+ 8
0,23
𝑅𝑅
Ц
,
ТВО
+ 10 =
280 + 8
0,23
∗
350 + 10 =
288
90,5 = 3,18
177
Betonning dastlabki nominal tarkibidagi, mahsulotni korxonadan berish
vaqtidagi mustahkamligini o‘rtacha darajasini ta'minlovchi sement-suv nisbati
(
Ц/С)
1
quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
�
Ц
С�
1
=
𝑅𝑅
б
пр
+ 0,37
𝑅𝑅
ц
пр
+ 3,22
0,43
𝑅𝑅
ц
пр
+ 5,6
=
280 + 0,37
∙
350 + 3,22
0,43
∗
350 + 5,6
=
412,72
156,1 = 2,64
bu yerda:
- betonning issiqlik ishlovi berilganidan keyingi
mustahkamligi, MPa;
– sementning bug‘ bilan ishlov berilgandagi mustahkamligi, MPa.
Yuqoridagi formulada keltirilgan betonning mustahkamligi
standart
rejim (2+3+6+2) bo‘yicha 85
0
S haroratda issiq-nam ishlovi berib bo‘linganidan 4
soatdan vaqt o‘tganidan so‘ng sinalgandagi mustahkamligini bildiradi.
Sementning faolligini GOST310.4 bo‘yicha aniqlanadi yoki ishlab chiqaruvchi
zavod ma'lumotlari asosida qabul qilinadi.
Bug‘
bilan ishlov berilgan betonning loyiha vaqtidagi
mustahkamligidarajasini ta'minlovchi (
Ц/С)
2
ni aniqlanadi.
�
Ц
С�
2
=
𝑅𝑅
б
28
−
0,06
𝑅𝑅
ц
28
+ 10,0
0,24
𝑅𝑅
ц
28
+ 10,0
=
400
−
0,06
∙
500 + 10,0
0,24
∙
500 + 10,0
=
360
130 = 2,77
bu yerda: (
Ц/С)
2
- bug‘ bilan ishlov berilgan betonning loyiha vaqtidagi
mustahkamligini ta'minlovchi sement-suv nisbati.
– bug‘ bilan ishlov berilgan betonning 28 sutkadan keyingi
mustahkamligi, MPa;
- sementning bug‘ bilan ishlov berilgandan keyin 28 sutkadan keyingi
faolligi, MPa;
Bu yerda: (S/S)
2
– betonning loyihaviy vaqtdagi mustahkamligini
ta'minlash sement-suv nisbati;
R
b
28
– betonga issiqlik ishlovi berilganidan keyin 28 sutkadan keyingi
mustahkamligi, MPa;
R
s
pr
- issiqlik ishlovi berilganidan keyin 28 sutkadan keyingi sementning
aktivligi, MPa;
178
sementning issiqlik ishlovidan keyingi aktivligini GOST310.4
bo‘yicha va 28 sutkalik namunalarda o‘tkazilgan tajribalar natijasida aniqlanadi
yoki sementning kafolatlangan markasiga teng qabul qilinadi.
Aniqlangan
С/Ц nisbati va suv miqdoriga asosan beton qorishmasini
tayyorlash uchun sement miqdori aniqlanadi (kg):
С
=
Ц
С ∙ С
= 2,77
∙
145 = 402
𝑘𝑘𝑘𝑘
.
1 m
3
beton qorishmasi uchun yirik to‘ldiruvchi (chaqiqtosh) sarfi
aniqlanadi:
Ч
=
1000
𝑉𝑉
𝑘𝑘
𝜌𝜌
щ
0
∙ 𝛼𝛼
+ 1
𝜌𝜌
щ
=
1000
0,5
1,4
∙
1,4 + 1
2,6
= 1137
кг
𝛼𝛼
– yirik to‘ldiruvchilar donalarini oralig‘ini belgilovchi koeffitsient
1.5 – jadvaldan aniqlanadi,
𝛼𝛼
= 1,4
1 m
3
beton qorishmasini tayyorlash uchun mayda to‘ldiruvchi (qum) sarfi
aniqlanadi:
Қ
=
�
1000
− �
Ц
𝜌𝜌
ц
+
С
+
Ч
𝜌𝜌
ч
�� ∙ 𝜌𝜌
п
=
�
1000
− �
402
3
,
1
+ 145 +
1137
2
,
6
�� ∙
2,6 =
748,8
1m
3
beton qorishmasi zichligi:
С+С+Қ+Щ = 402+145+748.8+1137 = 2432.8 кг/м
3
Yo‘l va aerodrom qoplamalari uchun betonlar
Bunday betonlar uchun asosiy ko‘rsatkich bo‘lgan egilishdagi va
siqilishdagi mustahkamlik chegarasi, yo‘l kategoriyasi, qish vaqtidagi hisobiy
haroratga nisbatan sovuq ta'siriga chidamlilik kotegoriyasi 3.13-jadvaldan
aniqlab olinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
