O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

Xodimlar sonining nisbati 
– korxonalar, tashkilotlar va 
muassasalarning boshqaruvchanligini saqlab qolish sharti bilan, 
maqsad vazifalarga erishish, belgilangan funksiyalarni bajarishda 
boshqaruv, xizmat ko‘rsatuvchi va texnik xodimlarni sakdash uchun 
eng kam xarajatlarni ta’minlash maqsadida texnik va xizmat 
ko‘rsatuvchi xodimlarning sonini boshqaruv xodimlari soniga bo‘lgan 
nisbatining maqbul proportsiyalarini belgilovchi normativlardir. 
Xizmat – kasb jihatidan ko‘tarilish 
– tashkilot tomonidan turli 
darajalar (lavozimlar, ish o‘rinlari, jamoadagi mavqe-martabalarni 
taklif qilish) izchilligidir. Xodim bu bosqichlarni layoqatiga qarab 
o‘taydi. 
Xususiy mulk 
– ayrim shaxslar ixtiyoridagi mulk, bozor 
iqtisodiyotida mulkchilikning yetakchi shakli. 
Xo‘jalik nizolari 
– iqtisodiyot sohasida va uni boshqarish 
jarayonida taraflar o‘rtasidagi kelishmovchiliklar. O‘zbekiston 
Respublikasida xo‘jalik nizolari xo‘jalik sudlari yoki hakamlar sudi 
tomonidan ko‘rib chiqiladi. 
Xo‘jalik shartnomasi 
– tadbirkorlik faoliyati subyektlari 
o‘rtasida tuziladigan fuqarolik-huquqiy shartnoma. 
Shaxsning ehtiyoji 
– bu insonda harakatga intilishni vujudga 
keltiruvchi biror-bir narsaning yo‘qligini anglashdir. Uning normal 
hayot kechirishi uchun oziqa, uy-joy, ob-havo kabi zarur vositalar 
bo‘lib, xotin-qizlarga ko‘pchilik orasida ko‘zga tashlanib turishi uchun 

---

360 
chiroyli bezaklarga ko‘proq ehtiyoj sezadilar. 
Shtatlar jadvali 
– mulk egasi, rahbar yoki yuqori organ 
tomonidan tasdiqlangan bir xil lavozimlar va lavozim maoshlari 
miqdorini ko‘rsatgan holda doimiy ishchilarning lavozimlar nomi. 
Qiziqish 
– bu shaxsning u yoki bu narsaga qaratilgan bilish 
ehtiyojining namoyon bo‘lish shakli bo‘lib, bu narsa ijobiy his-
tuyg‘uni uyg‘otishi mumkin (musiqaga, texnikaga va h.k.). 
Qobiliyat 
– bu xodimda o‘ziga yuklangan vazifalarni bajarish 
uchun kasb malakasi mavjudligi, yetarli darajadagi jismoniy kuch-
quvvat va chidam, uquv, umumiy madaniyat borligi va shu kabilardir. 
Ekstraversiya 
– 
(extra 
– 
tashqari) 
shaxsning shunday psixologik 
xususiyatlarini ko‘rsatib beradiki, bunda shaxs o‘zining qiziqishlarini 
tashqi omilga, tashqi obyektlarga qaratadi, ba’zan buni o‘z qiziqish-
larining shaxsiy ahamiyatini pasaytirish hisobiga amalga oshiradi. 
Etika (axloq) 
– bu, ijtimoiy hayot jarayonida ro‘yobga chiqarila-
digan universal va o‘ziga xos axloqiy talablar va xulq-atvor normalari 
tizimidir. 
Yuridik shaxs 
– fuqarolik huquq va majburiyatlarining 
subyektlari hisoblanuvchi korxona, muassasa, tashkilot. Yuridik shaxs-
lar O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksiga muvofiq foyda 
olishni o‘z faoliyatining asosiy maqsadi qilib olgan tijoratchi tashkilot-
lar (xususiy korxonalar, xo‘jalik shirkatlari va jamiyatlari) hamda 
tijoratchi bo‘lmagan tashkilotlar (jamoat birlashmalari, fuqarolarning 
o‘zini o‘zi boshqarish organlari)ga bo‘linadi.