O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

9.7-rasm. Rag‘bat turlari 

---

213 
mutaxassislarni ishga jalb etish maqsadida mehnat bozorida o‘zaro 
raqobatlashadilar. Shuning uchun moddiy jihatdan rag‘batlantirish 
korxonaga zarur personalni ishga jalb eta olishga mos bo‘lishi kerak. 
Personalni korxonada ushlab turish. 
Korxonadagi moddiy 
jihatdan rag‘batlantirish mehnat bozori taklif etayotgan darajadan past 
bo‘lsa, xodimlar ishdan bo‘shab keta boshlaydilar. Korxona rahbari 
xodimlarni kasbiy o‘qitish va rivojlantirish uchun sarflangan mablag‘ 
zoe ketmasligi uchun ularni boshqa kompaniya va firmalar bilan 
raqobat qila oladigan darajada moddiy jihatdan rag‘batlantirishni 
ta’minlashlari zarur. 
Ishlab chiqarish faolligini rag‘batlantirish. 
Rag‘batlantirish 
personalni korxona uchun zarur mehnat faolligini ko‘rsatishlarini 
ta’minlashi kerak. Mehnat unumdorligini oshirish, mehnatga ijodiy 
yondashish, tashabbuskorlik, korxonaga sadoqat, moddiy jihatdan 
rag‘batlantirish tizimi orqali mukofotlanishi kerak. 
Ishchi kuchiga xarajatlarni nazorat qilish. 
Hozirgi kompaniya 
va firmalar uchun ishchi kuchiga xarajatlar ular sarf-xarajatlarining 
asosiy moddasini tashkil etadi. Shuning uchun ushbu xarajatlarni 
muntazam nazorat qilib borish katta ahamiyatga ega. Moddiy jihatdan 
rag‘batlantirishning oqilona tizimi korxonaga ishchi kuchi uchun 
xarajatlarni nazorat ostida ushlab turish bilan bir qatorda ishlab 
chiqarishga zarur xodimlarni kompaniya va firmada ushlab turish 
imkonini beradi. Amaliyotda bunga rioya etmaslik, ish haqi uchun 
asoslanmagan 
darajada 
ko‘p 
mablag‘ 
sarflanishi 
odatda 
korxonalarning sinishi (bankrot bo‘lishida)da asosiy sabablaridan 
biridir. 
Samaradorlik va soddalik. 
Moddiy jihatdan rag‘batlantirish, 
korxona har bir xodimiga yaxshi tushunarli bo‘lishi shart. Aks holda 
undan ko‘zlangan maqsadlar mutlaqo qarama-qarshi natijalarga olib 
keladi. Shuningdek, ushbu tizim uchun ortiqcha xarajatlarga yo‘l 
qo‘yib bo‘lmaydi.