O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

9.8-rasm. Korxona personalini rag‘batlantirish shakli 
Jamg‘armalar fondlari 

---

215 
va shakllanish usuliga qarab quyidagi xususiyatlari bilan farqlanadi: 
–
bevosita to‘lovlar (baza stavkalari va ustamalar); 
–
bilvosita to‘lovlar (kompensatsiyalar); 
–
mukofotlar (bonuslar); 
–
pensiya to‘lovlari. 
Baza stavkalari. 
Korxonaga zarur malaka va tayyorgarlikka ega 
bo‘lgan xodimlarni jalb etish uchun baza ish haqi yetarli bo‘lishi 
kerak. Bu baza, xodim umumiy daromadlarini 70–90 foizidan ko‘p 
bo‘lmasligi lozim. Baza ish haqi miqdori xodimlar guruhi yoki 
umuman kompaniya yoki firma darajasida mehnat unumdorligining 
oshirilishiga muvofiq ravishda oshirilishi kerak.
Korxona personalining daromadi 
asosan quyidagilardan iborat 
bo‘ladi: 
1. Tarif stavkalari va okladlar bo‘yicha ish haqi to‘lash 
mehnatning murakkabligi va mas’uliyatiga muvofiq amalga oshiriladi. 
2. Mehnat bozori ishchi kuchiga talab va taklif nisbatini aks 
Korxonaning iste’mol jamg‘armasi 
Mehnatga haq to‘lash 
fondi 
Zaxira jamg‘armasi
Dividendlar
Ijtimoiy imtiyozlar 
Xodimlarga Korxonada 
ishlamaydi-
ganlarga 
Mehnatga haq to‘lashni shartnomalar 
orqali individuallashtirish 
Ish haqi darajasi 
Xodim daromadi 
darajasi
Mehnat bozori
Maxsus bitim 
Bosh bitim 
Daromadlarni indeksiya 
qilish 
Eng kam ish haqini 
belgilash
Soliq bilan 
muvofiqlashtirilishi 
Tarmoq bitimi 
Mehnat shartnomalari
Davlat tomonidan 
muvofiqlashtirilishi 
Tarif – shartnoma orqali 
muvofiqlashtirish 
9.9-rasm. Korxona personalini moddiy jihatdan 
rag‘batlantirish tizimi 

---

216 
ettiradi. Ish beruvchi va xodim o‘rtasidagi munosabatlar natijasida 
belgilangan tarif stavkalari personal ayrim guruhi uchun tarif stavkasi 
jadvalida belgilab qo‘yilganidan ancha ortiq bo‘lishi ham mumkin. Bu 
mehnatning ana shunday turiga talabning yuqoriligi bilan izohlanadi. 
3. Ustama va kompensatsiyalar mehnatning obyektiv ravishda 
xodimga bog‘liq bo‘lmagan xususiyatlarini hisobga olgan holda 
to‘lanadi. 
4. Qo‘shimcha to‘lovlar va mukofotlar mehnatga sidqidildan 
munosabat, mahsulot sifatini va ishlab chiqarish samaradorligini 
oshirishni rag‘batlantirish uchun joriy etiladi va xodimning shaxsiy 
yutuqlari natijalarini aks ettiradi.