O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

Iqtisodiy uslublar 
qiziqtirishning eng ko‘p tarqalgan uslubi 
hisoblanadi. Bu uslublarning bevosita (ish haqi, mukofot, qo‘shimcha 
to‘lovlar) va bilvosita (imtiyozlar: ovqatlantirish, pul to‘lanadigan 
mehnat ta’tillari, hayot va salomatlikni sug‘urta qilish, pensiya 
ta’minoti va hokazolar) turlari mavjuddir. 
Iqtisodiy uslublar asosida samarali mehnat uchun moddiy 
rag‘batlantirish yotadi. Ko‘pgina korxonalarda xodimning ish haqini 
joriy davrdagi ish natijalariga bog‘lashga harakat qilishadi. Bu 
Qiziqtirish uslublari 
Iqtisodiy 
uslublar 
Salbiy 
rag‘batlanti-
rishlarni 
bartaraf etish 
usulublari
Partisipativ
1
uslublar
Intizomli 
uslublar
Maqsadli uslub 
Ish hajmini 
kengaytirish va 
mazmuni 
boyitish 
uslublari
Manaviy 
rag‘batlanti-
rish uslublari 
9.4-rasm. Qiziqtirish uslublari 

---

207 
masalada bozor tamoyillari: turmush kechirish qiymati, ishchi kuchi 
taklifi, raqobatchilar to‘layotgan ish haqi darajasi, ish haqining davlat 
tomonidan muvofiqlashtirib borilishi va hokazolar hisobga olinishi 
kerak. 
Hozirgi vaqtda personalga ma’muriyat tomonidan qo‘shimcha 
imtiyozlar berish tajribasi keng yoyilmoqda. Ular quyidagilardan 
iboratdir: 
–
xodim maqomi nufuzini belgilovchi; 
–
xodim ijtimoiy himoyalanganligini ko‘rsatuvchi; 
–
bevosita bajarilgan ish va ishlab chiqarish vazifasi uchun 
belgilangan imtiyozlar. Mukofotlash tariqasida u yoki bu imtiyozni 
tanlash ma’muriyat vakolati hisoblanadi. 
Moddiy rag‘batlantirish hamisha ham qiziqtirishning eng 
ta’sirchan vositasi bo‘lib qolaveradi. Biroq personal farovonligi 
ko‘tarilgan sari birgina uning o‘zi yetarli bo‘lmaydi. Yana shuni ham 
hisobga olish kerakki, qiziqtirishning iqtisodiy uslublari kompaniya 
yoki firma tomonidan sezilarli darajada xarajatlarni talab etadi.