Mavzu: Risk appetite va uni aniqlash uslublari Reja: Kompaniya faoliyatida riskning ahamiyati va risk appetitening o’rni

Shahboz Mamarajabov

Mavzu: Risk appetite va uni aniqlash uslublari

Reja:

1. Kompaniya faoliyatida riskning ahamiyati va risk appetitening o’rni.

2. Risk appetite va uni aniqlash uslublari.

3. Risk appetiteda bag’rikenglik va riskga moyillik.

1. Kompaniya faoliyatida riskning ahamiyati va risk appetitening o’rni.

Kompaniyaning juda ko’p faoliyat yo’nalishlari xavf-xatarni qabul qilishi mumkin. Kompaniya faoliyatning ko’plab sohalari doimo xavf ostida hisoblanib, ba’zida, xavf-xatar xaritasini tuzishda 300 dan ortiq turli xil xavflar mavjudligi ko’rsatiladi va e’tiborga olish kerakki, ularning barchasi bir-biri bilan uzviy bog’liqdir. Bu risklarni boshqarishning katta muammosi-kompaniyaning turli biznes yo’nalishlari uchun xavfni aniqlash va boshqarish yondashuvini birlashtirishdadir. Kompaniya qanchalik katta bo’lsa, yuqoridagi holat uning uchun shu darajada qiyinchilik tug’diradi.

Xavfni oqilona boshqarish uchun kalit sifatida xavfni qabul qilish butun kompaniyaning faoliyati uchun salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkinligi darajasini kamaytirishga bog’liqligini anglatadi. Xatarlarni boshqarish qobiliyati kompaniyaning aktsiyalarining qiymatiga bevosita ta’sir qiladi. Kompaniya uchun xavf-xatarni (korxona zarar sifatida qabul qilishi mumkin bo’lgan miqdor) va xavf-xatarni (korxona xavf-xatarni o’z ichiga olgan har qanday xatti-harakatlardan oldin xavf tug’dirishi mumkin bo’lgan miqdorni) aniq belgilash muhimdir.

Risk appetite- bu tashkilotning o’z maqsadlariga erishish uchun qabul qilishga tayyor bo’lgan xavf darajasi bo’lib, unda riskni kamaytirish uchun zarur deb hisoblashidan oldin amalga oshiruvchi harakatlari hisoblanadi. Bu yangilik va noaniqliklarning potentsial afzalliklari o’rtasidagi muvozanatni ifodalab, ular orqali keluvchi ta’sirlarni o’rganadi. Ushbu kontseptsiya tashkilotning xavf va xatarlarni boshqarish bo’yicha yondashuviga yordam beradi.Har qanday kompaniya uchun risklarni boshqarish falsafasining asosiy komponenti uning xavf-xatarni aniqlashdir. Risk appetite kompaniyaning moliyaviy va operatsion imkoniyatlariga, o’sish sur’atlariga va manfaatdor tomonlarning rentabelligi nuqtai nazaridan (ya’ni aktsiyadorlar, sotuvchilar, kreditorlar va boshqalar) kutishlari mumkin bo’lgan xavf miqdorini aks ettiradi.

Risk appetitga bog’liqlik darajasini belgilab, tashkilot nazorat qila olmaydigan innovatsiyalar va ortiqcha ehtiyotkorlik o’rtasida tegishli muvozanatga kelishi mumkin. Aniqlangan maqbul risk darajalari ham resurslarni maqbul darajada bo’lgan risklarni yanada kamaytirishga sarflanmasligini bildiradi. Asosan, risk appetite quyidagi yo’nalishlarda mavjud bo’ladi:

• 
  moliyaviy
  
• 
  sog’liqni saqlash
  
• 
  rekreatsion
  
• 
  axloqiy
  
• 
  ijtimoiy
  
• 
  informatsion
  

Risk appetite va nazorat o’rtasidagi muvozanatni topish oson ish emas, lekin har bir kompaniya bunga intilishi va bu muvozanatni topish uchun doimo ishlashi kerak. Misol uchun, agar kompaniya moliya muassasasi bo’lsa va moliyaviy vositalar bilan faol ishlayotgan bo’lsa, yuqori boshqaruv organi (direktorlar kengashi va ijrochi direktorlari) ushbu vositalarning funktsiyasi va nima uchun kompaniya ulardan foydalanayotganini aniq bilishi kerak. Ehtimol, derivativning tayinlanishi foiz stavkalarining o’zgarishiga yoki valyuta kursining o’zgarishiga qarshi himoya qilish vositasidir, yoki, ehtimol, uni daromadni oshirish vositasi sifatida ishlatish mumkin.

Ko’pincha, risk appetite kompaniyaning o’z biznesini qanday amalga oshirayotganini ko’rsatadi. Biroq, kompaniya (bo’lim, bo’linma) istagan yoki qabul qilishni istamagan xavf miqdori “kompaniyaning ko’zlari” ostidagi appetite sifatida qaraladi. Misol uchun, sarmoyadorlar investitsiyalarini qaytarishdan manfaatdor bo’lganligi sababli, ular yaqin kelajakda zarur bo’lishi mumkin bo’lgan pensiya jamg’armalariga sarmoya kiritadigan pensiya fondlariga qaraganda ko’proq tavvakalga qo’l urishni istashadi. Shunday qilib, kompaniyaning istagan va qabul qilish yoki sabr-toqat qilish qobiliyatiga ega bo’lgan xavf miqdori korporativ darajada yuqoridan pastgacha yondashish yo’li bilan qabul qilinishi kerak.