O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Gruntning granulometrik tarkibi
. Gruntni tashkil etuvchi zarrachalarining 
o‘rtacha o‘lchamiga bog‘liq ravishda mm, ular quyidagilarga bo‘linadi: 
loyli – <0,005; changsimon – 0,005...0,05; qum – 0,03...3; 
shag‘al – 3... 40; chaqiq tosh – 40..200; tosh, xarsangtosh – >200 
Qumlar o‘z navbatida quyidagilarga bo‘linadi: mayda – hajmining 50% dan 
ko‘prog‘ini 0,1...0,25 mm o‘lchamdagi zarrachalar tashkil etadi; o‘rta – xuddi 
shunday 0,25...0,5; yirik – 0,5...3mm. 
Ko‘p gruntlarda loyli zarrachalarning bo‘lishi muhim ahamiyatga ega. Grunt 
hajmida loyli zarrachalarning miqdoriga qarab gruntlar quyidagilarga ajraladi: qum 
– <3%; loyli qum – 3...10%; qumli loy –10...30%; qumli loylar – 30...60%; og‘ir 
loy – >60% 
Grunt namligi
gruntning suvga to‘yinganlik darajasini tavsiflaydi va 
gruntdagi suv massasining gruntdagi qattiq zarrachalarga nisbati bilan aniqlanadi. 
Namligiga qarab gruntlar kam namlangan (5% gacha) nam (30% gacha), suvga 
to‘yingan (> 30%) bo‘ladi. Nam va suvga to‘yingan grunt g‘ovaklarida joylashgan 
suvlar grunt suvi deyiladi. 
Gruntning filtratsiya (suvni sizib chiqarish) koeffitsienti
. Grunt suvlarining 
harakat tezligi gruntning g‘ovakligiga bog‘liq; bu tezlik turli gruntlar va jinslar 
uchun turlicha bo‘ladi, shuning uchun gruntlarning suv o‘tkazuvchanligi shu tezlik 

---

112 
bilan tavsiflanadi. Grunt suvlarining harakat tezligiga (m/sut) filtratsiya (suvni 
sizib chiqarishi) koeffitsienti deb ataladi. Gruntning zarrachalari qanchalik kichik 
bo‘lsa, shu zarrachalar orasidagi g‘ovaklar ham kichik bo‘ladi, demak ular 
orasidan suvning sizib chiqishi-filtratsiya tezligi ham kichik bo‘ladi va aksincha. 
Filtratsiya koeffitsienti turli gruntlar uchun har xil, m/sut: loy – 0; tuproq – < 0,05; 
mayda zarrachali qo‘m – 1...5, shag‘al- 50...150.