O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Jadval 5.1 
Turli xil gruntlar uchun yumshatilish koeffitsienti 
Gruntlar nomi 
Yumshatilish koeffitsientlari 
Boshlang‘ich 
(dastlabki) 
qoldiq 
Loy 
Qumli loy 
Torf 
Loyli qum 
1.26...1.32 
1.14...1.28 
1.2...1.3 
1.08...1.17 
1.04...1.09 
1.02...1.05 
1.03...1.04 
1.01...1.03 
To‘kilmaga to‘kilgan gruntlarning zichlanishini tezlatish uchun katoklar 
yordamida sun’iy zichlash, trambovka (shibbalab zichlashtirish), vibratsion 
(titratib) zichlash qo‘llaniladi, qumli gruntlar uchun esa suv quyib zichlash qulay. 
Yopishqoqlik – 
ma’lum namlikdagi gruntning turli predmetlar yuzalariga 
yopishish qobiliyatiga aytiladi. Katta yopishqoqlik, mexanizm cho‘michidan yoki 
mashina kuzovidan gruntning to‘kilishini, transportlarning ishlash sharoitini 
qiyinlashtiradi. Yopishqoqlik predmetga yopishgan gruntni ko‘chirish uchun zarur 
bo‘lgan kuch bilan aniqlanadi (loy uchun yopishqoqlik0,05 MPa gachani tashkil 
etadi). 
Qazish qiyinligi bo‘yicha gruntlarni tasniflash (klassifikatsiyalash)
( kesishga solishtirma qarshilik).
Tasniflash YaMvaN 2-1-1 “Yer ishlari”da 
keltirilgan. U turli gruntlarni xususiyatini, gruntlarni ishlash uchun qo‘llaniladigan 
yer qaziydigan va qazib tashiydigan mashinalarni konstruktiv o‘ziga xosligini 
hisobga olgan. Bir cho‘michli ekskavatorlar uchun gruntlar 6 guruhga, ko‘p 
cho‘michli ekskavatorlar va skreperlar uchun 2- guruhga, buldozerlar hamda 
greyderlar uchun -3 guruhga ajratiladi.
Gruntni qo‘lda qazish uchun 7 guruhga, aynan: qum, loyli qum, qumli loy, 
loy sog‘ tuproqlar uchun 1...4 – guruhlar; yirik bo‘lakli gruntlar – 5;toshqoyali 
gruntlar – 6 va 7 guruhga bo‘linadi. 

---

114 
1...4 guruhdagi gruntlar qo‘lda va mexanizmlarda oson ishlanadi, keyingi 
guruh gruntlari oldindan yumshatilishni talab qiladi, jumladan portlatish usuli 
bilan.