|
9.1.2. Ustunlarni montaj qilish
Stakan tipidagi poydevorlarni montaj qilish va umuman bino yer osti
qismining konstruktsiyalarini barpo etish nul tsikli ishlarga tegishli bo‘ladi va
mustaqil montaj oqimi bilan bajariladi. Binoning yer usti qismi, odatda, aralash
usul bilan montaj qilinadi, mustaqil oqim bilan ustunlar montaj qilinadi va devor
panellari o‘rnatiladi, kran osti va stropila fermalari hamda stropila osti fermalari,
tom yopma plitalari kompleks usul orqali amalga oshiriladi.
Bir qavatli sanoat binolari uchun stakan tipidagi poydevorlarga montaj
qilinadigan, balandligi 19,35m gacha, massasi esa 26,4t gacha bo‘lgan yig‘ma
temirbeton Ustunlar konstruktsiyalarining nomenklaturasi ishlab chiqilgan.
Ustunlarni montaj qilishga qadar quyidagi ishlarni bajarish kerak:
poydevorlarning yon bo‘shlig‘ini grunt bilan to‘ldirish;
402
poydevorlarning to‘rtta ustki qirralari sathida o‘rnatish o‘q
belgisini chizish;
poydevor stakanlarini ifloslanishdan himoya qilish uchun ularni
shchitlar bilan yopish;
montaj krani va avtomobillar yurishi uchun yo‘llar qurish;
Ustunlarni ularning o‘rnatish joylari yonida taxlash uchun
maydoncha tayyorlash;
montaj zonasiga zarur bo‘lgan montaj vositalari, moslamalari va
asboblarni yetkazish;
Ustunlardagi tutashtirish uchun mo‘ljallangan hamma quyma
detallarni tekshirish;
o‘rnatish o‘q belgilarini Ustunlarning yon qirralariga chizish .
Ustunlar montaj qilinadigan joy atrofiga qalinligi 25 mm dan kam
bo‘lmagan yog‘och tagliklarga taxlanadi. Ustunlarni shunday taxlash kerakkim,
bunda kran montaj qilish turar joyidan Ustunlarni loyihaviy holatga qulochini
o‘zgartirmasdan o‘rnatish imkoniyatiga ega bo‘lsin (9.2-rasm). Montaj qilishdan
oldin har bir Ustunni ko‘zdan kechirish taqoza etiladi, unda deformatsiya,
shikastlanish, yoriqlar, g‘ovaklar, siniqlar, ochiq armatura, beton chaplamalariga
ega bo‘lmasligi talab etiladi. Ustunlarning geometrik o‘lchamlarini, montaj
teshigining mavjudligi, tutashtiruvchi quyma detallarning to‘g‘ri o‘rnatilganligini
tekshirish zarurdir.
Balandligi 12 m dan yuqori bo‘lgan Ustunlarni osib ko‘tarishdan oldin yoki
osib o‘rnatish bilan bir vaqtning o‘zida ularga narvon, osma kajava (lyulka),
tortqilar o‘rnatiladi.
Ustunlarni ilish, ilmoqlarni montaj xalqalariga yoki Ustundagi maxsus
teshikdan o‘tkazilgan montaj sterjeniga ildirish orqali amalga oshiriladi. Ustunlarni
montaj qilishda ularni poydevorga vertikal holatda tushirish imkonini beruvchi
friktsion qamragichlar (ushlagichlar) va o‘z-o‘zini muvozanatlashtiruvchi
403
traversalar keng qo‘llaniladi. Ularning hammasi Ustun poydevor stakaniga
o‘rnatilgandan keyin ishchini ilmoq osilgan joyga chiqishini talab etmaydigan
distantsion (masofadan turib) ilmoqlarni yechish imkoniyatini ta’minlashi kerak.
Ustunlar montaj kranlari yordamida poydevor stakaniga o‘rnatilgan temirbeton
tagliklar yoki tekislovchi beton aralashmasi ustiga tushiriladi.
Poydevorlarga o‘rnatilgan Ustunlarni to‘g‘irlash va vaqtinchalik
mahkamlash montaj jihozlarining komplekti yordamida amalga oshiriladi. Ustun
pastki qismining poydevor stakani tubidagi loyihaviy holati, Ustunlarni
vaqtinchalik mahkamlash va vertikal bo‘yicha to‘g‘irlash ponasimon vkladish
(almashma)lar yordamida bajariladi.
9.2. rasm. Ustunlarni montaj qilish:
1 – stakan tipidagi poydevor; 2 – oraliq taglik; 3 – Ustunlarning ombordagi holati; 4 –
o‘rnatilgan Ustun; 5 – montaj traversasi; 6 – oldin o‘rnatilgan Ustun; 7 – Ustunning stakandagi
tutashuv o‘rnini beton aralashmasi to‘ldirish.
Ustunlar o‘rnatilgandan sung ularning ustivorligi vaqtinchalik
mahkamlovchilar, ko‘pincha konduktorlar yoki ponali vkladishlar (quyilmalar)
orqali ta’minlanadi. Vertikal bo‘yicha Ustunlarni tik holatga to‘g‘irlash va tuzatish
domkratlar yordamida olib boriladi; bunda Ustunlarning vertikaldan og‘ishi va
o‘qlardan chetga chiqishi (siljishi) me’yoriy qiymatlardan oshmasligi lozim.
404
Balandligi 12 m gacha bo‘lgan Ustunlar poydevorlar stakanlariga, odatda,
ponali vkladishlar (tiqinlar) yordamida mahkamlanadi, ancha baland bo‘lgan
Ustunlarni mahkamlash uchun qo‘shimcha tarzda konduktorlar va tortqilardan
foydalaniladi. O‘rnatilgan Ustunlarni ilmoqlardan bo‘shatish (echish) ularni
poydevorlar stakanlariga ponali vkladishlar (tiqinlar), zarur bo‘lgan hollarda
tortqilar bilan ishonchli mustahkamlagandan keyin bajarish toqazo etiladi.
Inventar ponali vkladishlar ( qo‘yilmalar) (8.17 rasm)gayka va ruchkali,
bobishkali vint va sharnirda osilgan korpusdan iborat. Ponalar Ustun qirralari va
poydevor stakani devorlari orasidagi tirqishga o‘rnatiladi. Bu tirqish 90 mm dan
oshgan vaziyatda qo‘shimcha qo‘yilmalardan foydalaniladi. Vintni kalit bilan
burash ta’sirida bobishka ta’siri ostida pona sharnirda korpusdan ko‘chadi va
natijada pona va stakan korpusi orasida tirgak kuchi yuzaga keladi. Ustun va
poydevor orasidagi tirqishni beton aralashmasi bilan to‘ldirishdan oldin ponali
vkladishga to‘siq o‘rnatiladi. Bu to‘siq qattiq beton aralashmasi zichlangandan
keyin yoki odatdagi qorishmalarda esa qota boshlagandan so‘ng olib tashlanadi.
Ustunlarni vaqtinchalik mahkamlash uchun to‘rli konduktorlar qullaniladi
(9.3 rasm). Turli ko‘rinishdagi konduktorlarni qo‘llash shartlari, ular yordamida
Ustunlarni o‘rnatish va to‘g‘rilash ishlarni bajarish loyihasida keltiriladi. Ustunlar
tug‘ri holatga keltirilgandan keyin ularni loyihaviy holatda mahkamlash tutashuv
joylari tez qotadigan va kirishmaydigan tsement asosida tayyorlangan beton
aralashmasi pnevmosiqub beruvchi asbob yordamida betonlanadi. Pona vkladishlar
(qo‘yilmalar) tutashuv joyidan beton ishlarni bajarish loyihasida ko‘rsatilgan
muddatdan keyin yoki beton loyihaviy mustahkamlikni 50% ga yetgandan keyin
olib tashlanadi.
Ustunlarni montaj qilishda poydevor stakanining tubi, Ustun pastki qismini
qirrasidagi o‘q belgisi chizig‘ining poydevorning yuqori qirrasidagi o‘q chiziqlari
bilan mos tushishi, Ustunlarning vertikalligi, kran konsoli va Ustun tepa qismining
sath otmetkalari tekshirilishi shart. Ustun o‘qlari va belgilash (reja) o‘qlarining
405
mos tushganligi ikkita o‘q bo‘yicha nazorat qilinishi kerak, Ustunlarning vertikal
holati ikkita belgilash o‘qi bo‘yicha bitta yoki ikkita teodalit yoki vertikal
loyihalash usuli bo‘yicha zenit-asbob yordamida ta’minlanadi. Kran osti balkalari
va fermalar uchun mo‘ljallangan tayanch maydonchalarining sath belgilari
geometrik nivelirlashtirish usuli bilan nazorat qilinadi.
9.3. rasm. Ustunlarni poydevor stakanlariga montaj qilish uchun mo‘ljallangan yakka
konduktorlar:
a – oddiy; b – yarimavtomat; 1 – montaj qilinadigan Ustun; 2 – rama; 3 – montaj
qilinayotgan konstruktsiyani qamragichi (ushlagich); 4 – tartibga soluvchi (regulirovka
qiladigan) vint; 5 – tayanchni qamragichi (ushlagich); 6 – buriluvchi kronshteyn; 7 – poydevor;
8 – taglik; 9 – ostga qo‘yiladigan valik; 10 – prujina ostiga o‘rnatiladigan qisuvchi roliklar; 11 –
yo‘naltiruvchi qo‘zg‘almas roliklar
406
Do'stlaringiz bilan baham: | 
