O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Aralash
 
yoki
 
kombinatsiyali
 
usul
alohida (bo‘lingan) va kompleks usullarni 
birgalikda qo‘shishdan tashkil topadi. Aralash montaj usulidan ko‘pincha yig‘ma 
temirbetondan iborat bir qavatli sanoat binolarida foydalaniladi. Birinchi montaj 
oqimida barcha ustunlar o‘rnatiladi, ikkinchi montaj oqimida yacheykalar bo‘ylab 

---

395 
kran osti to‘sinlari, stropil fermalari va yopma panellari montaj qilinadi, uchinchi 
oqimda devor panellari o‘rnatiladi. Bu usul har bir montaj oqimi mustaqil montaj 
vositalari bilan ta’minlash imkoniyati bo‘lganda samarali hisoblanadi. Barcha 
uchta montaj mexanizmlari uchun montajning vaqt bo‘yicha ko‘chirilishining 
ta’minlangan bo‘lishi esa montaj ishlari muddatini keskin qisqarishiga olib keladi. 
 
8.5.4. Montaj elementlarini loyihaviy holatga o‘rnatish usullari 
 
Qurilish amaliyotida konstruktsiyalarni o‘rnatishning quyidagi usullari qaror 
topgan (o‘rnatilgan): o‘stirish, tagidan o‘stirish surish, va vertikal ko‘tarish (8.27-
rasm). 
O‘stirish metodi
barcha turdagi binolarni montaj qilishda keng tarqalgan. 
Elementlarni o‘rnatishni montaj qilishning hamma 3 xil usuli – differentsial, 
kompleks va aralash usullar bilan bajarish mumkin. Konstruktsiyani montaj qilish 
uni avvaldan o‘rnatilgan konstruktsiya ustiga montaj qilish bilan amalga oshiriladi 
va u konstruktsiyalarni ilish, loyiha holatiga ko‘tarish, tayanchlarga o‘rnatish, 
konstruktsiyalarni vaqtinchalik mahkamlash va holatini to‘g‘irlash, 
konstruktsiyalarni ilmoqlardan bo‘shatish va loyihaviy holatga mahkamlashni o‘z 
ichiga kiritadi.
Usul binoni gorizontal bo‘ylab butun uzunligi bo‘yicha (qavatning butun 
maydoni bo‘yicha) binoning elementlarini ketma-ket o‘stirishdan tashkil topgan 
bo‘lib, xuddi shu tartibda qolgan qavatlarda ham davom ettiriladi. Montaj 
elementlari sifatida alohida konstruktsiyalar, yiriklashtirilgan chiziqli elementlar, 
yassi va fazoviy bloklar bo‘lishi mumkin. Bu usul istalgan zamonaviy metodlar 
yordamida binoni barpo etishni tashkil qilishga imkon berib, ishlarni har qanday 
tashkil etishda barcha ishlarning eng turli-tuman majmuaviy mexanizatsiyasini 
qo‘llashni, ishlarni olib borishning umumiy davomiyligini qisqartirish maqsadida 

---

396 
texnologik jarayonlarni maksimal darajada birgalikda qo‘shib olib borishni 
ta’minlaydi. 
8.27-rasm. Bino va inshootlarni motaj qilishning asosiy usullari. 
a-o‘stirish (1...3 montaj ketma-ketligi); b-tagidan o‘stirish (1...3 ko‘tarilish ketma-
ketligi); v- og‘ayotgan strela metodi; I…III-konstruktsiyalarning burilish bosqichlari; 1-sharnirli 
tayanch; 2-tortqi; 3-og‘aetgan strela; 4-blok; 5-chig‘ir; g-surish; 1-montaj krani; 2-suriluvchi 
konstruktiv element; 3-loyiha holatidagi element; 4-polispast bloki; 5- chig‘ir; d-gidravlik 
ko‘targichlar yordamida vertikal ko‘tarish; 1-gidravlik ko‘targich; 2-ko‘tarilayotgan 
konstruktsiya; 3-ushlab turuvchi konstruktsiyalarni o‘rnatish; ye-juft kranlar yordamida montaj 
qilish; 1-montaj krani; 2-doimiy tayanch; 3- konstruktsiyalarni tayanchlarga ko‘tarish va burish. 
Konstruktsiyalarni o‘rnatishning ushbu usuli zavodda tayyorlangan blok va 
elementlar (santexkabinalar, xajmli bloklar-xonalar)ni, qurilish konstruktsiyalarini 
fazoviy bloklarga yiriklashtirishdan iborat bo‘lgan komplekt-blokli montaj qilishni, 

---

397 
qurilishga qadar yoki umumqurilish va pardozlash ishlarini ishlarining bir qismini, 
ba’zan katta hajmlarini zavod sharoitlarida o‘tkazish imkonini beradi.