O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Minorali kranlar
. Montaj kranini tanlash uchta asosiy tavsiflarni topish 
orqali aniqlanadi: – talab qilingan yuk ko‘taruvchanlik (montaj massasi);ilmoqning 
ko‘tarish balandligi (montaj balandligi) va strelaning qulochi (8.24rasm) 
Kranning talab qilinadigan yuk ko‘taruvchanligi: 
bu yerda
– 
ko‘tarilgan yukning maksimal massasi, t;
– traversa yoki 
boshqa ilish moslamasining massasi. 
Ilmoqning ko‘tarilish balandligi: 
8.24 rasm Minorali kranning kerakli texnik parametrlarini aniqlash 
bu yerda 
– konstruktsiya o‘rnatiladigan otmetka (sathiy belgi), m; 
– 
balandlik zahirasi – montaj sathi va montaj qilinayotgan elementning tag qismi 
orasidagi minimal masofa (odatda 0,4...1,0 m), m; 
– elementning montaj 
holatidagi balandligi (yoki qalinligi); 
– ish holatidagi stropovka balandligi 
montaj qilinayotgan element yuqorisidan kran ilmog‘igacha (ilmoqlar joylashish 
1:1...1:2, balandlik 1...4 m oraliqda), m. 
Kran strelasining qulochi (kran ilmog‘ining): 
⁄
bu yerda 
– kran osti yo‘lining eni, m; 
– binoga yaqin bo‘lgan kran osti 
yo‘li boshchasidan binogacha bo‘lgan masofa; 
– binoning eni, m; 1m – xavfsiz 
montajni hisobga olgan holda elementini qabul qilish uchun minimal zahira. 

---

388 
Strelali kranlar
. Strelali kranlar, odatda, bir qavatli sanoat binolarini montaj 
qilishda ko‘plab qo‘llanilib, karkasning eng og‘ir elementlari (ustun, kran osti 
balkasi, stropila osti va stropila fermasi)ni montaj qilish uchun tanlanadi, ular 
strelaning minimal qulochida montaj qilinishi mumkin va shuningdek ular nisbatan 
yengil bo‘lgan elementlar (tom ora yopma va tom yopma plitalari)ni yotqizish 
imkoniga ham tekshiriladi, chunki ular ferma ustidan ko‘tariladi va ferma ustiga 
joylashtiriladi, ya’ni strelaning kattaroq qulochida yotqiziladi. 
Ilmoqning talab qilingan maksimal yuk ko‘taruvchanligi va ko‘tarish 
balandligi minorali kranlarnikiga o‘xshash tarzda aniqlanadi. Har bir montaj 
qilinadigan element uchun montaj gorizonti, elementning hisobiy o‘lchamlari, 
montaj moslamalarining haqiqiy balandligini bexato aniqlash zarurdir. Ustun 
uchun uning bor balandligini va ustun tepa qismidagi faqat strapovka qismini, 
ferma uchun o‘rnatilgan ustunning tepa qismi, tom yopma plitasi uchun o‘rnatilgan 
ferma tepa qirrasining sathini hisobga olish toqazo etiladi. 
Shuni hisobga olish kerakki, ustun, balka va ferma montaji kranning 
minimal qulochida bajariladi, shu sababli bu konstruktsiyalar uchun optimal kran 
tanlashda zarur bo‘lgan yuk ko‘taruvchanligi va ilmoq ko‘tarilishi balandligini 
bilish zarur, strela qulochini aniqlash shart emas.
Tom yopmalar montaji uchun strela qulochini aniqlash metodikasi o‘zi yurar 
strelali kran uchun yoki guskali kran uchun yoki minora– strelali kran uchun 
turlicha bo‘ladi. 
Strelali kran uchun (8.25 rasm) 

---

389 
8.25. rasm. Gusenitsali kran texnik tavsiflarini tanlash 
Uchburchak 
uchburchak 
ga uxshash: 
⁄
b = 0,5...1,0 
m;
⁄
 
ora yopma 
paneli (3 yoki 6 m);
=CB⁄AB>1; 
 
bu yerda 
– o‘rnatilgan Ustunning yuqori sathi otmetkasi, m; 
–ferma 
balandligi tutashgan qismida, m. 
. 
Strelaning kerakli talab etilgan qo‘lochi
L 
 
Bu yerda
Ilmoqning kerakli talab etilgan ko‘tarish balandligi 

---

390 
2.Guskalik kran uchun (8.26 rasm) 
Ilmoqning talab etilgan ko‘tarish balandligi 
 
 
bu yerda 
– ferma yuqorisining otmetkasi, m; 
 
– zahira balandligi 
(0,5…1,0 m), m; 
– tom yopma plitasining balandligi, m;
– traversa yoki 
strop balandligi (1...3 m), m; 
Hisobda polispast balandligi e’tiborga olinmaydi 
8.26-rasm. Guskali o‘zi yurar kran texnik tavsiflarini tanlash 
Guskali kranning kerakli strela uzunligini aniqlash strelali kranni uzunligini 
aniqlagandek, faqat strelaning egilish burchagi anchaga oshadi, 
tg va 
odatda 2...5 oraligida qabul qilinadi (agar kranning texnik tavsiflarida ishchi 
qiymati berilmagan bo‘lsa) 
Umumiy holda kran tanlash ob’ekt talablariga javob beruvchi bir necha 
kranlardan tanlab olishdan iborat bo‘lib, ularning texnologik parametrlar 
talablariga muvofiqligi tekshiriladi va texnik iqtisodiy hisob bo‘yicha yakuniy 
baholanadi