O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Machtalar, portallar, shevrlar
keyingi yillarda kam qo‘llanilmoqda. Ba’zan 
ulardan katta massali konstruktsiyalarni ko‘tarishda, shuningdek montajning 
alohida sharoitlarida foydalaniladi.

---

386 
8.4.4. Montaj kranini tanlash 
Konstruktsiyalar montajining samaradorligi ko‘p me’erda qo‘llaniladigan 
montaj kranlariga bog‘liq bo‘ladi. Yig‘ma konstruktsiyalar montaji uchun kran 
tanlash binoning geometrik o‘lchamlari, montaj qilinayotgan konstruktsiyalarning 
joylashishi va massasi, montaj maydonining tavsiflari, montaj ishlarining hajmi va 
davomiyligi, montaj kranlarining texnik va ekspluatatsion tavsivlariga bog‘liq. 
Bino konstruktsiyalarini u yoki bu kran yordamida montaj qilishni maqsadga 
muvofiqligi montaj qilish texnologik sxemalari asosida o‘rnatilib unda bir to‘xtash 
joyidan mumkin qadar maksimal miqdorda montaj qilinayotgan konstruktsiyalarni 
ko‘tarishni ta’minlash bilan birga kranni minimal ko‘chirilishini ta’minlash lozim. 
Montaj qilinayotgan konstruktsiyalar montaj massasi, montaj balandligi va 
talab qilinayotgan strela qulochi bilan tavsiflanadi.
Montaj massasi –
bu montaj qilinayotgan konstruktsiya va u bilan birgalikda 
ko‘tarilayotgan moslamalarining massasi. Kranning talab qilingan yuk ko‘tara 
oluvchanligini aniqlash uchun binoning barcha konstruktsiyalardan maksimal 
massaga ega bo‘lgan konstruktsiya tanlanadi va takelaj moslamalari, to‘ldirish, 
kuchaytirish elementlari, va sh. k. tanlangandan so‘ng konstruktsiyaning montaj 
massasi topiladi. 
Montaj balandligi
konstruktsiyalarni o‘rnatish balandligi (sathiy belgisi), yer 
sathidan yoki montaj qilinayotgan elementlarining tayanch yuzasidan (tayanchdan 
konstruktsiyalarni ko‘tarish balandligi) zahira balandligi, montaj qilinayotgan 
konstruktsiyalarning balandligi (uzunligi va qalinligi), stroplar balandligi yoki 
yukni qamrab(ushlab) oluvchi moslamalarining balandliklari yig‘indisidan iborat 
bo‘ladi. 
Kran strelasiningqulochi
(relsda yuruvchi kranlar uchun) binoning kengligi 
va krandan barpo etilayotgan binogacha bo‘lgan masofaga bog‘liq. 

---

387