O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Yirik blokli montaj
oldindan alohida elementlardan yig‘ilgan, geometrik 
o‘zgarmas tekis yoki fazoviy bloklardan tashkil topadi. Bloklarning massasi 
mumkin qadar montaj mexanizmlarining maksimal yuk ko‘taruvchanlik 
darajasigacha yetkaziladi. Bunda montaj ko‘tarilishlar soni kamayadi, balandlikda 
bajariladigan bir qancha montaj operatsiyalari inkor etiladi. Tekis blokka oid 
misollar – ko‘p qavatli bino karkasining ramasi, tom yopmasi qobig‘i bloki; 
fazoviy elementlar – bir qavatli sanoat binolarining yacheyka o‘lchamlaridagi tom 
yopma bloklari fermalar, bog‘lamalar, yopma konstruktsiyalarni bilan birgalikda.
Komplekt-blokli montaj
yacheyka o‘lchamidagi to‘liq darajali zavodda 
tayyorlangan yirik bloklarni nazarda tutib u o‘z ichiga ferma belbog‘lari orasiga 
joylashtirib montaj qilingan kommunikatsiyalar – sanitar-texnik, elektrotexnik, 
ventilyatsion elementlarni nazarda tutadi. Fuqaro qurilishida bu usul blok xonalar 
va blok kvartiralar montajini o‘z ichiga oladi. Barpo etilayotgan bino yirik gabaritli 
lekin transport qilishga qulay konstruktiv tugallangan, butunlay pardozlangan 
(bo‘yalgan, pardozlangan, pollar bilan qoplangan) va jihozlar bilan 
komplektlangan montaj bloklariga bo‘linib, ular montaj qilish joyiga yetkaziladi va 
binoni yig‘ish amalga oshiriladi. Bunday montaj bloklarining og‘irligi 100 t gacha 
yetadi.
Tayyor ko‘rinishdagi inshootlar montaji
inshootni butunlay yakuniy 
birlashtirishlar va barcha tugunlarni mahkamlash bilan yerda yig‘ib keyin inshootni 
loyiha holatiga urnatishni nazarda tutadi. Ushbu usul elektr uzatish tarmoqlari, 
radiominora, qobiq, zavod quvurlari va h.k.larni montaj qilishda qo‘llaniladi. 
 
 

---

393 
8.5.2. Montaj elementlarini tayanchlarga o‘rnatish usullari 
Konstruktsiyalarni loyiha holatiga o‘rnatish usuliga qarab montaj qilish 
quyidagi turlarga bo‘ladi. 
Erkin montaj
, bunda montaj qilinayotgan element hech qanday 
cheklashlarsiz erkin holatda ko‘chirish bilan loyihaviy holatga o‘rnatiladi. Bu usul 
elementni o‘rnatishda fazodagi holatini doimiy nazorat qilishni, balandlikda 
to‘g‘irlash, mahkamlash va boshqa operatsiyalarni bajarish, zarurligini talab etadi. 
Usulning kamchiligi – ishlarning murakkabligi va yuqori mehnat sarflanishi.