|
9.5. Ekstremal sharoitlarda qurilish konstruktsiyalarini
montaj qilish texnologiyasi.
9.5.1. Qishki sharoitda montaj qilish texnologiyasining o‘ziga
xos xususiyatlari.
Qishqi sharoitda montaj qilish ishlarini bajarish qiyinlashadi. Ishlarni
bajarish qiymati ortadi va temperatura hududiga bog‘liq holda bu ortish qurilish
umumiy qiymatining 1,2 dan 6% gachasini tashkil etadi. Yig‘ma temirbeton
konstruktsiyalar qishda yozdagi usullar kabidek montaj qilinadi. Barpo etishda
483
manfiy temperaturalarda ishlarni muvaffaqiyatli bajarishni va konstruktsiyalarning
barqarorligini ta’minlovchi qo‘shimcha tadbirlarni o‘tqazish to‘g‘risida loyihalarda
ayniqsa texnologik xaritalar va ishlarni bajarish loyihasi (IBL) da ,ko‘rsatma va
tavsiyalar beriladi. Yig‘ma konstruktsiyalarni montaj qilishda zarur bo‘lgan
qorishma va betonning markalari loyihalarda ko‘rsatiladi.
Qish davri metall konstruktsiyalarni montaj qilish texnologiyasiga temir
beton konstruktsiyalariga nisbatan kamroq darajada ta’sir ko‘rsatadi. Asosan
qishda metall konstruktsiyalarni montaj qilish xuddi yoz vaqtidagi kabi o‘sha
mashinalar, moslamalar va metodlar bilan bajariladi. Tutashish joylarini qurishning
asosiy o‘ziga xos hususiyati payvandlash ishlarini olib borishga cheklovlar
qo‘yilishi bo‘lib – temperatura 30
0
dan past bo‘lganda payvandlash ishlarini
bajarish taqiqlanadi.
Qish davrida montaj ishlarida mehnat unumdorligini pasayadi. Tashqi havo
temperaturasiga bog‘liq holda tuzatish koeffitsientlari qo‘yidagilarni tashkil etadi:
Havo temperaturasi,
0
S
0...–10
–11...–20
–21...–30
–31...–40
Tuzatish koeffitsienti
1,2
1,4
1,6
1,8
Yig‘ma temirbeton elementlar montaj qilish uchun qordan, muzdan va
loydan tozalanib o‘zatiladi. Tashish vaqtida va omborda saqlashda ular yomg‘ir
ham qordan muhofaza qilinadi. Ko‘p jihatdan bu yengil betonlardan tayyorlangan
detallar va yig‘ma konstruktsiyalar elementlarining tutashadigan yuzalaridagi
panellarni isituvchi qatlamlarining ochiq joylari uchun zarurdir. Bu shu bilan
bog‘liqki, yengil betonlar yoki isitgichlarning suv bilan to‘yinishi to‘suvchi
konstruktsiyalarning issiqtexnik xossalarni yomonlashtiradi.
Zarur bo‘lganda muz faqat qirg‘ich va chutkalar bilan bartaraf etilibgina
qolmay, balki muzlagan joylar muz izlari to‘liq yo‘qotilgunga qadar isitiladi. Agar
yig‘ma elementlar yonmaydigan materiallardan ishlangan qo‘shimcha qatlamlarga
484
(qo‘yilmalarga) ega bo‘lmasa, u holda isitish uchun gazli va boshqa isitgichlardan
foydalaniladi. Muzni yuqotish uchun tuz, qaynoq suv yoki bug‘dan foydalanish
taqiqlanadi, ammo elektr purkagichlardgi issiq havodan foydalanishga ruxsat
etiladi.
Tutashmada betonning berilgan mustahkamlikka erishgunga qadar muzlab
qolishini istisno qiluvchi chora-tadbirlarni ko‘rish zarur.
Qish sharoitida quyidagilarni bajarish zarur:
tutashadigan yuzalarni +5...8
0
S musbat temperaturagacha
isitish;
konstruktsiyaga beton aralashmasini +30...+40
0
S gacha isitilgan
holatda quyish;
beton kamida 70% loyiha mustahkamligiga ega bo‘lmaguncha
quyilgan aralashmani musbat temperaturada ushlab turish yoki uni isitish
kerak.
Konstruktsiyalarni montaj qilishda ular tuz qo‘shimchalarsiz qorishmaga
o‘rnatilganda uni temperaturasi qishki g‘isht-tosh terishdagi kabi qo‘yidagi
chegaralarda bo‘lishi kerak:
Havo temperaturasi,
0
S
– 10 gacha
– 20... – 20
– 21va undan past
Qorishmaning temperaturasi
0
S
+5
+10
+15
Qishda ishlash uchun qorishma va beton aralashmasining tez sovushidan
saqlovchi moslashtirilgan inventarlardan foydalanish tavsiya etiladi. Qorishma
to‘shamaga elementlarni o‘rnatish oldidan yoyiladi, bunda qorishmaning chokda
yaxshi siqilishi ta’minlanadi. Montaj choklarning qalinligi qat’iy nazorat qilinadi,
chunki ularning ortishi inshootning mustahkamligini pasaytiradi, bahorda
qorishmaning erishi konstruktsiyalarning notekis cho‘kishi va deformatsiyalanish
xavfini yaratadi.
485
Manfiy temperaturalarda ishlash uchun montajchilar sirpanmaydigan
poyabzaldan foydalanishi, ular ishlatayotgan supa, narvon va maydonchalarni qor
va muzdan albatta tozalashi kerak. Yer muzlab sirpanchiq bo‘lganda, kuchli qor
yog‘ayotganda montaj ishlarini bajarishga ruxsat berilmaydi. Montaj qilish
maydonida barcha yo‘llar qordan, muzdan tozalanadi va qum sepiladi. Manfiy
temperatura tushishi bilan olib boriladigan eng muhim tadbirlardan biri – poydevor
zaminini muzlab qolishdan asrashdir. Poydevor yostiqlari ostidagi gruntning,
ayniqsa loyli va nam gruntning muzlashi gruntning shishiga va
konstruktsiyalarning shikastlanishiga olib keladi. Zamin va montaj qilingan
poydevorlar grunt, shlak bilan isitiladi. Binolarning yerto‘lalari va texnik
yerto‘lalaradagi barcha bo‘sh joylar va tom yopmalaridagi teshiklar, tsokol
panellari va boshqa joylardagi tuynuklar berkitiladi.
montaj ishlarining to‘xtab qolishi sababli, birinchi navbatda minorali
kranlarning to‘xtashi, ishlarni bajarishning rejali ketma-ketligini bo‘zadi, kranlar
shamol tezligi 10..12 m/s bo‘lganda to‘xtatiladi.
Manfiy temperatura sharoitlarida tutashmalar va choklarni sifatli bajarish
uchun maxsus yordamchi tadbirlar nazarda tutiladi.
Tutashmalarni beton bilan to‘ldirib yaxlitlash texnologiyasi ishlarni bajarish
loyihasidagi ko‘rsatmalarga muvofiq aniqlanadi. Yaxlitlash uchun beton
aralashmasi (qorishma) muzi erigan va isitilgan to‘ldirgichlar asosida isitilgan
suvda tayyorlanadi. Qo‘shimchalarsiz qorishmaning aralashtirgichdan chiqish
paytida temperaturasi shunday bo‘lishi kerakkim, uning temperaturasi joylashtirish
vaqtida +15
0
S dan kam bo‘lmasligi kerak. Beton aralashmasi tarkibiga muzlashga
qarshi qo‘shimchalar qo‘shilganda uning aralashtirgichdan chiqish paytidagi
temperaturasi qo‘yidagicha bo‘lishi kerak:
xlorli tuzlar va potash qo‘shilgan aralashmalar uchun +5
0
S kam
bo‘lmasligi;
kaltsiy nitriti va mochevina qo‘shilgan aralashmalar uchun +10°S;
486
natriy nitrit qo‘shimchali aralashmalar uchun ham muzlashga qarshi
qo‘shimchalarsiz aralashmalarda +15
0
S.
Beton aralashmasini isitilgan bunkerlarda, qutilarda yoki ishlatilgan gazlar
bilan isitiladigan jihozga ega bo‘lgan avtomobillarda tashish toqazo etiladi. Beton
aralashmasi ob’ektda saqlaganda u shamol ta’siri va atmosfera yog‘inlaridan
himoya qilingan bo‘lishi zarur. Tutashadigan joylarning bo‘shliqlariga qotib
qolgan yoki muzlagan qorishmani yotqizish, shuningdek, unga qaynoq suv
qo‘shish taqiqlanadi.
Tutashmalarni beton aralashmasi bilan to‘ldirish qo‘yidagi uchta usullardan
biri bilan amalga oshiriladi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
