O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

5.1-jadval 
Ishlanmagan vaqt klassifikatsiyasi 
Rezerv tashkil qilmaydigan 
yo’qotishlar va tanaffuslar 
Shartli 
belgilar 
Rezerv tashkil qiluvchi 
yo’qotishlar 
Shartli 
belgilar 
To‘liq smenali 
Bayram kunlari 
NP
1 
Yomon mehnat sharoitlari 
tufayli qo’shimcha tatillar 
RP
1
Dam olish kunlari 
NP
2
Ishdan tashqari vaqtda 
bajarilgan ma’lum 
majburiyatlar tufayli 
qo’shimcha tatillar 
RP
2
Navbatdagi tatillar 
NP
3
Kasallik tufayli ishga kelmaslik RP
3
Ishlab chiqarishdan 
ajralmagan holda 
o’qiyotganlarning tatillari 
NP
4
Ma’muriyat ruxsati bilan ishga 
kelmaslik 
RP
4
Xomiladorlik va tug’ish 
tufayli tatillari 
NP
5
Sababsiz ishga kelmaslik 
RP
5
O’smirlarning qo’shimcha 
tatillari 
NP
6
Qishloq xo’jalik ishlariga jalb 
qilish hisobiga ishga kelmaslik 
RP
6
Bitiruvchi kurs 
talabalarining qo’shimcha 
bo’sh kunlari 
NP
7
Ijtimoiy tartibni buzganligi 
uchun ishga kelmaslik 
RP
7
Bola boquvchi ayollarning 
iltimoslariga ko’ra haq 
to’lanmaydigan qo’shimcha 
tatillar 
NP
8
Davlat va jamoatchilik 
majburiyatlarini bajarish bilan 
bog’liq ishga kelmaslik 
RP
8
To’liq ish bilan band 
bo’lmaganlarning mehnat 
qonunchiligida ko’zda 
tutilgan yoki ma’muriyat 
bilan shartnomada 
belgilangan qo’shimcha 
ishga kelmaydigan kunlari 
NP
9
Smena ichidagi 
O’smirlarning qisqartirilgan 
ish kunlari 
NPS
1
Turib qolishlar 
RPS
1
Chaqalog’i bor ayollarga 
beriladigan qo’shimcha 
tanaffuslar 
NPS
2
Mehnat intizomini buzganligi 
tufayli ish vaqti yo’qotishlari 
RPS
2
To’liq ish kuni band 
bo’lmaganlarning 
qisqartirilgan ish kuni 
NPS
3
Mikrotarvmatizm oqibatida 
yo’qotilgan ish vaqti 
RPS
3
Ma’muriyat ruxsati bilan ishni 
RPS
4

---

97 
vaqtidan oldin tugatish tufayli 
yo’qotishlar 
Noqulay mehnat sharoitlarida 
ishlaganlik uchun ish kunini 
qisqartirish hisobiga 
yo’qotishlar 
RPS
5
Ish vaqtining boshqa yashirin 
yo’qotishlari va ortiqcha 
sarflarining ko’rinishlari 
RPS
6
Kalendar fond bilan rezerv tashkil qilmaydigan ishga kelmasliklar va tanaffuslar 
yig’indisi o’rtasidagi farq sifatidagi potenstial ish vaqti jamg’armasining absolyut 
o’lchovi F
p
quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
)
(
ÍÏÑ
Ï
ÍÏ
Ô
Ô
k
ï






(5.2.) 
Bu yerda: 
P – belgilangan ish kuni davomiyligi; 
O’z navbatida
∑NP =NP
1
+ NP
2
+ ... + NP
n
; (5.3.) 
∑NPS =NPS
1
+NPS
2
+ ... +NPS
n
; (5.4.) 
Shunday ekan, potenstial jamg’arma yig’indisi - ushbu jamoaning ishlab 
chiqarish vazifasini bajarishi uchun oqilona foydalanilishi mumkin bo’lgan maksimal 
ish vaqti o’lchamidir. U o’zida vaqtning oqilona (unumli foydalanilayotgan) sarflarini 
va rezerv tashkil qiluvchi elementlarni mujassamlashtiradi. Oqilona sarflanayotgan 
ish vaqtini hisoblash qiyinchilik tug’dirmaydi va asosan hisobot hamda normativ 
materiallar ma’lumotlari asosida bajariladi. Unumli sarflanayotgan vaqt tarkibiga 
asosan ishlab chiqarish vazifasini bajarish uchun ketgan vaqt, T
n,z
; reglamentlangan 
sarflar, T
r,z
; ishlab chiqarish vazifasini bajarishda ko’zda tutilmagan vaqt sarflari, 
T
n,p.z 
kiradi. Tahlilni chuqurroq o’tqazish maqsadida keltirilgan har bir elementlar 
sarflarning aniq yo’nalishi bo’yicha detallashtirish maqsadga muvofiq.

---

98