O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti kafedrasi

rasm: BHXS Odatdagi faoliyatidan olinadigan daromadlarning tarkibi⁵⁰

Buxgalteriya hisobining xalqaro kontseptual asoslarinida tushumlar (income) asosiy daromadlar (revenus) va asosiy bo’lmagan tushumlarga, ya’ni naflarga (gains) ajratildi⁵¹. Xalqaro standartlar doirasida “Daromad” tushunchasi odatdagi faoliyatidan olinadigan daromad va boshqa daromadni o’z ichiga oladi. Odatdagi faoliyatidan olinadigan daromad tadbirkorlik subektlarining odatdagi faoliyati doirasida yuzaga keladi va turlicha nomlanadi , shu jumladan sotishdan tushum, foizlr, dividendlar, royaltilar va ijara haqi. Boshqa faoliyatdan olingan daromadlar daromad ta’rifiga to’g’ri keladigan yoki to’g’ri kelmaydigan va tadbirlorlik subektining odatdago faoliyati davomida yuzaga kelishi mumkin bo’lgan yoki bo’lmagan boshqa moddalarni ifodalaydi. Boshqa daromadlar iqtiodiy naf o’sishin ifodalaydi va shu tarizda odatdagi faoliyatdan olinadigan daromadidan mohiyati bo’yicha farq qilmaydi. Shuning uchun, boshqa daromadlar mazkur №18 BHXSda alohida element sifatida keltirilmaydi. Boshqa daromadlar, masalan, uzoq muddatli aktivlarning chiqib ketishidan hosil bo’ladigan foydani o’z ichiga oladi.



⁵⁰ 18-son BHXS “Odatdagi faoliyatidan olinadigan daromad” 1995 yil 1 yanvar.
⁵¹ Разъяснение Международных стандартов финансоиой Отчётности КМСФО international accounting Standards Board Алматы-2001 г. с-85.

13. rasm:Xo’jalik yurituvchi subektlarda asosiy faoliyat daromadlari hisobiningxalqaro va milliy standartlar bo’yicha tasnifi⁵²

Daromadlar tushunchasi o’zgartirilmagan boshqa daromadni ham o’z ichiga oladi, masalan , bozorda sotiladigan qimmatbaho qog’ozlarni qayta baholashdan yoki uzoq muddatli aktivlar balans qiymatining oshishi natijasida hosil bo’ladigan daromadlarni. Boshqa daromadlar foyda va zararlar to’g’risidagi hisobotda tan olinganida, ular odatda alohida ko’rsatiladi, chunki ular to’g’risida xabardor bo’lishi iqtisodiy qarorlarni qabul qilish maqsadida foydalidir. Boshqa daromadlar

⁵² Mualif tomonidan tuzilgan
ko’pincha ular bilan bog’liq bo’lgan xarajatlar chegirib tashlangan holda ko’rsatiladi. Aktivlarnng har xil turlari daromad yordamida olinishi yoki ko’payishi mumkin, misol sifatida yitkazib berilgan mahsulotlar va xizmatlar evaziga olingan pul mablag’lari, debitorlik qarzlari, mahsulotlar va xizmatlarni keltirish mumkin. Daromad, shuningdek, majburiyatlar bo’yicha hisoblashish natijasida ham paydo bo’ladi. Masalan, tadbirkorlik subekti so’ndirilmagan kreditni to’lash bo’yicha majburiyatni bajarish maqsadida kreditorga mahsulot berishi va xizmatlarni ko’rsatishi mumkin.

•