O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti kafedrasi

jadval

“GOLD PREMIUM PRODUCT” MCHJning 2019-2020-yilgi
moliyaviy natija to’g’risidagi hisobot ko’rsatkichlari⁴³

Ko’rsatkichlar O’tgan yilning shu	davirida Hisobot dav		rida
	Daromadlar (foyda)	Xarajatlar (zarar)	Daromadlar (foyda)	Xarajatlar (zarar)
1	2	3	4	5
Sotishdan olingan sof tushum (daromad)	3860350	x	4868135	x
Sotilgan mahsulotlar ishlab chiqarish tannarxi	x	3617188	x	4422220
Mahsulotlar ni sotishdan yalpi foysa	243162	0	445915	0
Sotish xarajatlari	x	9054	x	94016
Mamuriy xarajatlar	x	25264	x	45430
Asosiy faoliyatning boshqa daromad va xarajatlari		x	400	x
Asosiy faoliyatnng foydasi(zarari)	193677	0	168054	0
Uyushma va shub korxonalardan olingan va berilgan qarzlar bo’yicha foizlar	x	x	x	x
Boshqa to’langan va olingan foizlar	x	x	x	x
Valyuta kurs farqlari	x	x	x	x
Moliyaviy faoliyat bo’yicha boshqa daromadlar va xarajatlar	x	9626	x	0.00
Umumxo’jalik faoliyatining foudasi (zarari)	184051	0	268054	0
Favquloddagi (tasodifiy) foyda va zarar
Daromad (foyda) solig’ini to’lagunga qadar foyda(zarar)	184051	0	268054	0
Daromad (foyda)solig’i	x	193795	x	267119
Foydadan boshqa soliqlar va yig’imlar	x		x
Hisobot davrining sof foydasi (zarari)	0	9744	935	0

⁴³ “GOLD PREMIUM PRODUCT” MCHJning moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisoboti asosida
mualif tomonidan tuzilgan.
Ushbu jadval malumotlarida xo’jalik yurituvchi subektning moliyaviy natijalarini ifodalovchi ko’rsatkichlarning 2020 yil birinchi chorak bo’yicha ma’lumotlari keltirilgan. Ushbu ma’lumotlar xo’jalik yurituvchi subektning moliyaviy natijalarini xolatini tahlil qilish uchun asos manba bo’lib bo’lib xizmat qiladi. Shu tufayli iqtisodiy tahlil jarayonida mazkur hisobot shakillaridan keng foydalaniladi. Chunki korxonani boshqarish tahlil natijasida amalga oshirilganligi tufayli hisobotlarda ifodalanadigan ko’rsatkichlarning haqqoniy bo’lishini taminlash lozim shundagina ko’zlangan maqsadga erishish mumkin. Moliyaviy natijalarni ifodalovchi daromadlar va foyda bilan bog’liq ko’rsatkichlarga hisobot bo’yicha 8 ta ko’rsatkich kiradi. Korxona moliyaviy natijalarini tahlil qilganda, eng avvalo, ushbu ko’rsatkichlarning o’zgarishini aniqlash lozim.

9. jadval

Xo’jalik yurituvchi subektning hisobot yilida olgan daromadlarini asosiy turlari bo’yicha tahlil qilish⁴⁴ (ming so’mda)

Ko’rsatkichlar O’tgan yilning shu	davriga	Hisobot davri	Farqi (+;-)
Mahsulot( ish, xizmat)larning sotishdan tushgan tushum	x	x	-
Sotilgan mahsulot( ish, xizmat)larning ishlab chiqarish tannaexi (020)	3 617 188	4 422 220	805 032
Sotishdan olingan sof tushum (010)	3 860 350	4 868 135	1 007 785
Sotishdan olingan yalpi foyda(zarar) (030)	243 162	445 915	202 753
Asosiy ishlab chiqarish foydasi (zarari) (100)	193 677	268 054	74 377
Umumxo’jalik faoliyatidan foyda (zarar) (220)	184 051	268 054	84 003
Favqulodda foyda (zarar) (230)	-	-	-
Soliq to’lagunga qadar foyda (5q+6q)	377 728	536 108	158 380
Sof foyda (270)	0	935	935

Ushbu jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, mahsulot (ish, xizmat)larni sotishdan tushgan tushum, ya’ni moliyaviy natijalarni shakillntiruvchi asosiy ko’rsatkich shu tahlil qilinayotgan yilda o’tgan yilga nisbatan oshganligini, biroq, sotishdan olingan sof tushumning o’sish sur’ati undan ham ko’proq, o’sganligini ko’rishimiz mumkin. Bu holat ko’rsatadiki, xo’jalik yurituvchi subekt to’laydigan soliqlarning o’sish sur’ati mahsulot (ish, xizmat)larni sotishdan tushgan tushumga nisbatan kamroq. Ko’rinib turibdiki, moliyaviy natijalarni ifodalovchi ko’rsatkichlar bir-biri bilan chambarchas bog’liq ekan. Bu bog’liqlik xo’jalik
⁴⁴ “GOLD PREMIUM PRODUCT” MCHJning moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisoboti asosida
tayyorlangan
yurituvchi subektning rentabilligini aniqlash jarayonida ham yaqqol nomoyon bo’ladi.
1999 yil 5 fevraldan joriy qilingan mahsulot (ish, xizmat)larni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari hamda moliyaviy natijalarni shakillantirish to’g’risida Nizom”ga muvofiq foyda ko’rsatkichlari aniqlanadi va ularning tahlil qilish usullarini, foyda o’zgarishiga ta’sir etuvchi omillarni hisoblash amalga oshiriladi.
Ushbu maqsadni amalga oshirish uchun quydagi masalalar ko’riladi:

• 
  Xo’jalik yuritvchi subektning moliyaviy manbalar;
  
• 
  Moliyaviy natijalarni ifodalovchi ko’rsatkichlarni aniqlash usuli;
  
• 
  Sof foydaning shakillanish chizmasi;
  
• 
  Foyda turlarini aniqlanish usullari;
  
• 
  Foyda o’zgarishiga ta’sir qiluvchi omillar va ularni hisoblash usullari. Xo’jalik yurituvchi subektning moliyaviy manbalarining aniqlash moliyaviy natijalar tahlilida muhim ahamiyatga ega, chunki yaratilgan foydaning kimga va qanday taqsimlanishi aynan shu manbalarning shakillanishiga bog’liq. iqtisodiyotni moderinzatsiyaash sharoitida xo’jalik yurituvchi subektni tashkil qilish turli mulk egalari va turli mablag’lar evaziga shakillanadi. Shu tufayli ularning rasmini ko’rib chiqishimiz maqsadga muvofiq deb o’ylaymiz.
  

4. 
   rasmda ko’rishimiz mumkinki, xo’jalik yurituvchi subektni tashkil qilishda va uning faoliyati davomida moliyaviy manbalarning shakillanishi turlicha ekan. Xo’jalik yurituvchi subektni tashkil qilishda ta’sischilar mablag’i, davlat mablag’i aktsiyadorlar va boshqa investorlar mablag’i hisobidan moliyalashtirilsa, uning faoliyati davomida moliyaviy ta’minoti o’z foydasidan bir qismini ajratish , moliya bozorida ishtirok etish, banklardan qarz olish va boshqa manbalar evaziga amalga oshirilar ekan. Agar xo’jalik yurituvchi subektning faoliyati ishlab chiqarish bo’lsa, foydaning asosiy manbai ishlab chiqarib sotilgan mahsulotdan tushum bo’ladi. Agar u xizmat ko’rsatish faoliyati bilan shug’ullanuvchi xo’jalik yurituvchi subekt bo’lsa, foydaning asosiy qismi xizmat ko’rsatish evaziga olgan tushumdan iborat bo’ladi.
   

Ta’sischilar mablag’i


Davlat mablag’i


Aktsiyadorlar va boshqa investorlar mablag’i




Hisobidan moliyalashtirish




Korxona




Faoliyati davomida moliyaviy taminot




O’z foydasining bir qismini ajratish


Moliya bozorida ishtirok etish


Banklardan qarz olish


Va boshqalar




Korxonani tshkil qilishda