O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Birinchi bosqichda 
bino fasadiga nisbatan gorizont 
chizig'i, rejaga nisbatan esa tasviroyna tekisligi, ko'rish 
nuqtasi va bosh nuqta tanlanadi. Rejadagi asosiy nuqtalar 
ko'rish nuqtasi bilan tutashtirilib tasviroyna asosi (izi)ga 
proyeksiyalanadi. Tasviroyna izida rejadagi to 'g 'ri chiziq- 
larning tushish nuqtalari va tasviroyna izlari aniqlanadi.
Ikkinchi bosqichda 
tasviroyna asosi va gorizont chiziq- 
dan iborat tasviroyna tekisligida topilgan tushish nuqtalari 
gorizont chizig'iga, to 'g 'ri chiziqlaming tasviroyna izlari 
va nuqtalaming proyeksiyalari esa tasviroyna asosiga ko'- 
chiriladi. Bu nuqtalar yordamida bino rejasining pers­
pektivasi yasaladi.
Uchinchi bosqichda 
yasalgan reja perspektivasiga fasad 
b o 'y ic h a b in o e le m e n tla r in in g b a la n d lik la ri o 'lc h a b
qo'yiladi. S o'n gra topilgan nu q ta lar m a ’lum tartibda 
tutashtirilib, binoning perspektivasi hosil qilinadi.
Mana shu jihatlarni hisobga olgan holda perspektiva 
yasashning bir necha turlari mavjud, bular: arxitektorlar 
usuli, pastga tushirilgan reja usuli, to 'r usuli, koordinatalar 
usuli va radial usullar (nurlar izlari usuli).
Arxitektorlar usuli. 
M e’moriy loyihalash usuli arxitek­
torlar orasida keng tarqalgan bo'Iib, berilgan inshootning 
reja va fasadidagi parallel to'g'ri chiziqlaming uchrashuv 
nuqtalaridan foydalanib perspektiv tasvir yasash arxitek­
torlar usuli deyiladi. 194-rasmda tennis korti (maydoncha- 
si) berilgan, uning perspektivasini arxitektorlar usulida
www.ziyouz.com kutubxonasi

yasash talab qilinsin, maydoncha rejasidagi nuqtalarini 

1,2,3 va hokazolar bilan belgilanadi.
Tasviroyna tekisligini maydonchaning birinchi burcha- 
gidan gorizont chiziqqa nisbatan taxminan 35° qiyalikda 
olinadi. Endi kuzatish nuqtasi S  tanlanadi, unda ko‘rish 
burchagi taxminan 28°—35° bo'lishi kerak.
M ay d o n ch a to m o n larig a parallel qilib S  n uqtadan 
chiziqlar o'tkaziladi va Fp F2 nuqtalar topiladi. S  nuqtadan 
tasviroynaga perpendikular o'tkazib, tasviroyna markazi 
P  topiladi. M aydoncha rejasidagi 1, 2, 3 va hokazo nuq- 
talarni S  nuqta bilan tutashtirib, tasviroyna asosida 2,, 3,,
4, va hokazo nuqtalar topiladi. Endi ikkinchi bosqichda 
tasviroyna asosi chiziladi, unga parallel qilib yuqoridan 
gorizont chizig'i h chiziladi. Rejadagi tasviroyna asosi t 
chiziqdagi nuqtalar Fv Fv Pv 2 V 3, va hokazo oralarida- 
gi masofalar o'zgartirmasdan gorizontal holatdagi t ch i­
ziqqa o'lchab qo'yiladi (194-6, rasm). Buni oddiy bir varaq 
qog'oz parcha yordamida bajarish mumkin. Asos t chi­
ziqdagi 1 nuqtani fokus nuqtalar F, va F,, bilan tutashti­
riladi, 2, nuqtadan vertikal chiziq chiqarib IF, chiziq bilan 
kesishgan 2 nuqta topiladi, u F, bilan tutashtiriladi. Endi 
P nuqtadan chap tomondagi 4,, 5,, 6, nuqtalardan ham 
vertikal chiziq chiqarib F, ga tutashuvchi chiziqlar bilan 
kesishib 4,, 5,, 7, nuqtalami hosil qiladi. Endi rejadagi 
4 ',8 ' chiziqni tasviroyna asosigacha davom ettiriladi. ke­
sishgan nuqta M0 bo'ladi. Bu nuqta gorizontal t chiziqqa
www.ziyouz.com kutubxonasi