|
1. Jadval
.
Ishchi guruhlar faoliyati turlari, tuzilmalari va natijalari
Ishchi guruhlarning
turlari
Tuzilmasi
va
vazifalari
Faoliyatining
natijalari
1
2
3
Maqsadli guruh
-rahbariyatning
yuqori
bo‗g‗ini
vakolatlariga ega
-mehnatni
tashkil
etishning yangi shakllari,
yangi
texnologiyalar
va
loyihalarni ishlab chiqadi
va tatbiq etadi
-alohida
vazifalarni
birlashtiradi
-
qarorlar
guruh
bo‗lib qabul qilinadi
-rahbarlar,
kasaba
uyushmasi
vakillari
va
sh.k.larni o‗z
tarkibiga
kiritadi
-tezkor masalalarga
oid qarorlar qabul qiladi
-yuqori
martabali
rahbarlar
jalb qilinadi
- keng miqyosli
o‗zgarishlarni
tayyorlashi va amalga
oshirishi mumkin
205
Avtonom(mustaqil)
ishchi guruh
-odatda
daromad
markazi
maqomiga
ega
bo‗ladi
-mahsulotni boshidan
oxirigacha ishlab chiqaradi,
ba‘zan
uchta
vazifa
bajaradi: asosiy faoliyatni
resurslar bilan ta‘minlaydi;
tovar(xizmat)
ishlab
chiqaradi;
muayyan
iste‘molchiga
xizmat
ko‗rsatadi
-ishtirokchilar barcha
mehnat(ish)
turlarini
o‗zlashtiradilar va vaqti-
vaqti bilan ish o‗rinlarini
almashib
turadilar(rotatsiya)
-boshqaruv
vazifalarining
barchasi
bajariladi
-guruh
yuqori
darajada mustaillikka ega,
undagi ishchilar soni 15
kishigacha
Mehnat
unumdorligini
anchagina
oshirishi
mumkin
-tashkilotni
tubdan o‗zgartiradi
-ishlab
chiqarish
miqyosida
sinergetik samara va
tejam beradi
-ish yuzasidan
zaruriy
nazorat
o‗rnatiladi
Muayyan
masalani
hal etadigan ishchi guruhi
-kompaniyaning turli
bo‗linmalaridan
12
ta
talabgor-xodim
-bir haftada 1-2 soat
-harajatlarni
kamaytirish
va
mahsulot
sifatini
oshirishni ta‘minlashi
206
majlis o‗tkazishadi
-sifat, samaradorlikni
oshirish
yo‗llari
va
b.sh.larni
muhokama
qilishadi
-g‗oyalarni
amalga
oshirish vakolatlari yo‗q
mumkin
-ish
samaradorligini
o‗zgartirish
yoki
boshqaruvchilarni faol
jalb
qilishga
olib
kelmaydi
-g‗ayrat
tezda
so‗nadi
Ishchi guruh-tijorat
guruhi
-kichik,
mustaqil
tijorat birligi
-ma‘muriy vazifalar
yuklatiladi
-muayyan
bozorga
diqqat-e‘tibori jalb qilingan
-
daromad markazi
maqomiga ega bo‗ladi
-guruh firmani
iste‘molchiga ro‗para
qiladi,
unga
yaqinlashtiradi
va
talab
o‗zgarishiga
hozirjavob bo‗lishga
imkon beradi
-zaif
tuzilgan
-
lavozim
ierarxiyasi
va
rasmiy yo‗riqnomasi yo‗q
-bevosita
tijoratchilarga yuqori huquq
va majburiyatlar berish
-barcha
guruh
a‘zolari
hamma
narsa
uchun
birdek
javobgar,
etarlicha huquqlarga ega
-kadrlar
keng
ixtisosli va yuqori kasbiy
-maqsadlarni
qo‗yish va amalga
oshirishda
xodimlarning
tashabbusi
-odamlarning
qiziqishi
va
ishi
samaradorligi oshadi
207
mahoratga ega , vaqti-vaqti
bilan ish o‗rinlari almashib
turiladi
-qarorlar kelishiluvi
qisqaradi
-firma
rahbariyati(ozchilik
bo‗lganda) ning boshqaruv
vazifalari juda kam bo‗lib,
ular asosan siyosat va
umumiy
me‘yorlarni
aniqlash,
natijalarni
o‗lchash bo‗ladi
Ishchi guruh
-chegaralangan
doiradagi
vazifalarni
bajaruvchi funksional yoki
ishlab
chiqarish
bo‗linmalari
-tuzilma
asosan
ierarxik bo‗ladi
-funksional bo‗linma
boshqaruvning
umumiy
vazifalarini
amalga
oshiruvchi
va
maqsad
hamda qiziqishlari yaqin
rahbar va mutaxassislarni
birlashtiradi
-ishlab
chiqarish
bo‗linmasi
rahbar
va
-ishningso‗nggi
natijalariga
ko‗ra
mehnatni
rag‗batlantirish
tizimidan foydalanish
hisobiga
guruh
natijalarini yaxshilash
-
208
muayyan
detallar
tayyorlovchi
hamda
bajaradigan ishining turi va
malakasi
bo‗yicha
farqlanuvchi
ishchilarni
birlashtiradi
Muammo-aniq
maqsadli va dasturiy-aniq
maqsadli guruh (birinchisi
–
yuzaga
keladigan
muammolarni
hal
etish
uchun; ikkinchisi – ma‟lum
dasturni
ishlab
chiqish
uchun mo„ljallangan
-
10-12 taga yaqin
kishi
-vaqtincha ishlashga
asoslanadi
-
kichikroq
va
o‗rtacha
tashkilotlarda
foydalaniladi
-ishtirokchilar guruh
tarkibiga to‗liq kiritiladi
yoki unda o‗rindoshlik
asosida ishlaydi
-tashkilot
oldida
paydo
bo‗lgan
keng
ko‗lamli
muammolar
bo‗yicha
qarorlar
tayyorlash zarurati sababli
tashkil qilinadi
jiddiy sinovlar
o‗tkazishga
imkon
beradi
*-muammoni
echish
uchun
kuchlarni
tezkor
safarbar
qilinishini
ta‘minlaydilar
Rasmiy tuzilma tashkilotning asosiy masalalariga nisbatan odamlar
bajaradigan rollar va vazifalar tizimidir. Ushbu tuzilma rivojida tashkilot
tasarrufida bo‗lgan hokimiyat, vakolatlarning ahamiyati katta. Uning asosiy
unsurlari:
-
mehnat taqsimoti(gorizontal ixtisoslashtirish tizimi);
-
lavozimlarning vertikal yo‗nalishdagi subordinatsiyasi;
209
-
kommunikatsiyalar tizimi.
Korxona faoliyatida mehnat jamoasi a‘zolarining vakolatlari muhim
ahamiyatga molik, ular O‗zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksi, boshqa
qonunlar, tashkilotning ta‘sis hujjatlari, jamoa shartnomasi bilan belgilanadi.
Binobarin, Mehnat
kodeksining 16-moddasiga
3
binoan xodim quyidagi
huquqlarga ega:
-
o‗z mehnati uchun qonun hujjatlarida belgilangan eng kam oylik ish
haqidan oz bo‗lmagan miqdorda haq olish;
-
muddatlari chegarasi belgilangan ish vaqtini o‗rnatish, bir qator
kasblar va ishlar uchun ish kunini qisqartirish, har haftalik dam olish kunlari,
bayram kunlari, shuningdek haq to‗lanadigan yillik ta‘tillar berishorqali
ta‘minlanadigan dam olish;
-
xavfsizlik va gigiena talablariga javobberadigan sharoitlarda mehnat
qilish;
-
kasbga tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish;
-
ishbilan bog‗liq holda sog‗ligiga yoki mol-mulkiga etkazilgan
zararning o‗rnini qoplash;
-
kasaba uyushmalariga hamda xodimlar va mehnat jamoalarining
manfaatlarini ifoda etuvchi boshqa tashkilotlarga birlashish;
-
qariganda, mehnat qobilyatini yo‗qotganda, boquvchisidan mahrum
bo‗lganda va qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda ijtimoiy ta‘minot olish;
-
o‗zining mehnat huquqlarini himoya qilish, shu jumladan sud orqali
himoya qilish va malakali yuridik yordam olish;
-
jamoalarga doir mehnat nizolarida o‗z manfaatlarini quvvatlash
huquqiga egadir.
Mehnat jamoalarini, kishilarning tashkiliy xulq-atvorini boshqarish ikki
jarayonning dialektik birligida kechishi lozim: guruhning o‗zini o‗zi
tashkillashtirishi, o‗zini o‗zi boshqarishi va yakkaboshchilik. Ana shu jarayonlarni
3
O‗zbekiston Respublikasi Kodekslari (2010 yil 1 noyabrgacha bo‗lgan o‗zgartish va qo‗shimchalar bilan): to‗plam/
O‗zR Adliya vazirligi. T.: Adolat. 2010 yil, 492-bet
210
muvofiqlashtirish menejerlarning muhim vazifasidan iboratdir. Biroq buni to‗liq
amalga oshirishning deyarli imkoni yo‗q. CHunki hamkorlikdagi faoliyat
qatnashchilarining shaxsiy va guruhga oid umumtashkiliy maqsad va manfaatlari
farqlanadi.
Mazkur masalalar yaxlit komanda usullariga o‗tishda o‗z echimini topadi.
Bunday holda Yaponiya menejerlari o‗z bo‗linmalarini ―oila‖ deb atasalar,
menejmentning g‗arbiy andozalarida esa ―yakdil maslakdoshlar komandasi‖ deb
fikr bildiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
