O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent moliya instituti sanjar Sobirjonov

7-§.Jamoa tashkiliy xulqining diagnostikasi (tashxisi) 
Mehnat  jamoasining  unumli  ishlashi  uning  tashkiliy  xulqi  va  boshqaruviga 
muvofiq  xatti-harakatlarni tashxislashni taqozo etadi.
 
Shu  maqsadda,  avvalo,  jamoaning  ijtimoiy-ruhiy  tashxisotini  amalga 
oshirish tavsiya qilinadi. Bu esa quyidagilarga imkon tug‗diradi:
 
-
 
tashkilotda olib boriladigan siyosatning samaradorligini baholash;     
-
 
ijtimoiy-stress,  xodimlar  qo‗nimsizligi  va  jamoada  nizolar  ro‗y  berishi 
imkonini qisqartirish manbalarini aniqlash; 
-
 
jamoa  faoliyatidagi  ―zaif  joy‖larni  aniqlash  va  ularning  ish  bajarish 
samaradorligini oshirish; 
-
 
kichik guruh va norasmiy etakchilarni aniqlash; 
-
 
ijtimoiy-stressning yuz berishi sabablari va manbalarini belgilash; 
-
 
jamoadagi ijtimoiy-ruhiy muhitga baho berish; 
-
 
jamoadagi mehnatdan qoniqish va asosiy qiziqishlarni aniqlash; 
-
 
baholanayotgan xodimlarning o‗ziga xos shaxsiy xususiyatlarini topish va 
istiqboldagi xulqini oldindan bilish. 
O‗tkazilgan tashxisot ma‘lumotlari yordamida aniq muammolarni ko‗rsatish 
va  ularni  hal  etish  bo‗yicha  choralar  ko‗rish  mumkinki,  ular  quyidagilarga  yo‗l 
ochadi: 
-
 
birgalikda olib boriladigan ishga odamlarning shayligini oshirish; 
-
 
guruh mustahkamligini kuchaytirish; 
-
 
tashkilot  xodimlarining  o‗zaro  aloqa-aralashuvlarini  to‗g‗ri  yo‗lga 
qo‗yish; 
-
 
bo‗linmalararo aloqa-aralashuv va ma‘lumot almashish sxemalarini ishlab 
chiqish; 
-
 
bir  xil  vazifalarning  ikki  erda  aynan  takrorlanishiga  va  vazifaviy 
kesishuvlarga yo‗l qo‗ymaslik; 
-
 
talabdagi korporativ madaniyatni shakllantirish. 

---

234 
 
Bu borada mehnat jamoalarining sotsiometrik tadqiqotlari: sotsiomatritsa va 
sotsiogrammalar tuzish va tahlil etish ko‗zga ko‗rinarli o‗rin egallaydi.  
Sotsiomatritsa  shunday  jadvalki,  unda  mazkur  jamoa  a‘zolarining  o‗z 
jamoalari tarkibiga kirgan boshqa a‘zolari to‗g‗risidagi muayyan masala bo‗yicha 
so‗rov ma‘lumotlari qayd etiladi. 9.3-jadvalda namuna sifatida besh kishidan iborat 
guruhning sotsiomatritsasi havola qilingan. 
Sotsiomatritsa jamoa a‘zolarining quyidagi tadbirlarida qo‗llanadi: 
-
 
xodimlarning  bir  nechta nomzodidan  jamoa tomonidan  biron-bir,  odatda, 
rahbarlik lavozimiga tanlash; 
-
 
biron  loyihani  ishlab  chiqish    yoxud  amalga  oshirish  uchun  xodimlar 
tanlash; 
-
 
taqdirlash uchun munosib xodimlarni ko‗rsatish; 
-
 
jamoaning  har  bir  a‘zosiga  tegishli  biron  xislat-fazilati  haqidagi 
jamoaning boshqa a‘zolari fikrini aniqlash, ya‘ni aslida, baho berish; 
-
 
guruh (jamoa) a‘zolarining sotsiometrik maqomi va hissiy ta‘sirchanligini 
belgilash.
 
Sotsiogramma
  –  jamoaga  oid  sotsiometrik  tekshirish  ma‘lumotlarini 
chizmada tasvirlab ko‗rsatish usuli.