Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

M x V = Yx P

Bu yerda: M – muomaladagi pul miqdori;

V – pulning aylanish tezligi;

R – iqtisodiyotdagi baholar darajasi (baholar indeksi); Y – talab qilinayotgan real ishlab chiqarish hajmi.

Bu tenglamadan:

P = M V / Y va Y= M V / P

tenglamalarni keltirib chiqaramiz. Bu tenglamalardan koʻrinadiki, baholar darajasi qancha oshsa, real YaIM hajmiga talab shuncha past boʻladi, ya’ni pul massasi (M) va uning aylanish tezligi

5. 
   oʻzgarmas boʻlsa baholar darajasi va yalpi talab oʻrtasida teskari bogʻliqlik mavjud boʻladi.
   

2. Yalpi talabning baho va bahodan boshqa omillari.

Baholar darajasi va yalpi talab oʻrtasidagi teskari bogʻliqlik, quyidagi baho omillari bilan izohlanadi:

1. 
   Foiz stavkasi samarasi;
   
2. 
   Boylik samarasi yoki real kassa qoldiqlari samarasi;
   
3. 
   Import xaridlar samarasi.
   

Foiz stavkasi samarasi shuni bildiradiki, yalpi talabning egri chiziq boʻyicha surilishi narxlar darajasi oʻzgarishining foiz stavkasiga boʻlgan ta’siriga bogʻliq.

Demak, tovarlarning baho darajalari oshsa, iste’molchilarga xarid qilish uchun katta miqdorda naqd pul kerak boʻladi. Ishbilarmonlar uchun ham ish haqi va boshqa xarajatlarni toʻlashga katta miqdorda pul zarur boʻladi. Qisqacha aytganda, tovarlar bahosi darajalarining yuqoriligi pulga boʻlgan talabni oshiradi.

Pul taklifi hajmi oʻzgarmagan holatda talabning oshishi foiz stavkasini koʻrsatilishiga olib keladi. Foiz stavkalari yuqori boʻlgan sharoitda ishbilarmonlarning investitsiya tovarlariga boʻlgan talabi pasayadi.

Investitsiya xarajatlari yalpi talabning bir qismi boʻlganligi tufayli bu yalpi talab hajmining pasayishiga olib keladi, yaʼni: