Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

Inflyatsiyaning turlari. Talab va taklif inflyatsiyasi.

Talab inflyatsiyasi iqtisodiyotda talab keskin oshib ketishi va uni ishlab chiqarishning real hajmi bilan qondirish mumkin boʻlmay qolgan sharoitlarda kelib chiqadi. Ya’ni, toʻliq bandlilikka yaqin sharoitda iqtisodiyotning ishlab chiqarish imkoniyatlari oʻsib borayotgan yalpi talabni qondirolmaydi. Ortiqcha talab esa real tovarlar bahosining koʻpayishiga iqtisodiy bosim beradi va talab inflyatsiyasi kelib chiqadi.

Yoki, oddiy soʻzlar bilan aytganda, “haddan ziyod pullar haddan kam tovarlarni ovlaydi”. Talab inflyatsiyasini keltirib chiqaruvchi asosiy sabablar aholining ish bilan toʻliq bandligi va ish haqining oshib borishi hisoblanadi. Demak, inflyatsiya talab, taklif, ish bilan bandlik, baho, ishlab chiqarish sur’atlari kabi koʻpgina omillarga bogʻliq.

Iqtisod pasayish holatida boʻlganda mamlakatda jami talab oshsa, ishlab chiqarish hajmi koʻpayadi, ishsizlik kamayadi, baho darajasi esa deyarli oʻzgarmaydi yoki kam miqdorda oʻzgaradi. Baho oʻzgarmasligining sababi shundaki, katta hajmdagi boʻsh turgan mehnat va xomashyo resurlarini shu oʻzgarmas bahoda ishga tushirish mumkin boʻladi. Chunki, ishsiz yurgan kishi ish haqini oshirishni talab qilmaydi, uning uchun ishga yollanishning oʻzi kifoya hamda qoʻshimcha stanok sotib olishga hojat yoʻq.

Bundan tashqari, baho ishchi kuchini toʻla ish bilan bandligiga erishishdan oldin ham oshishi mumkin. Ya’ni, ba’zi sanoat korxonalarida boʻsh turgan resurs va zaxiralarni ishlab chiqarishga ertaroq toʻliq jalb qilinadi, natijada ular talabning oʻsishiga mos ishlab chiqarishga, taklifga erisha olmaydi. Talab, taklifdan koʻpayib ketadi, natijada baho yana osha boshlaydi.