O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

- 

not-accelerating-inflation-rate-of 

unemployment)  deb  ham  ataladi.  Bu  nom  mashhur  maqsadlar  dilemmasining  - 

inflyatsiyaga  qarshi  kurash  yoki  ishsizlikka  qarshi  kurash  muammosining 

---

tahlilidan ham kelib chiqadi. Qisqa muddatli oraliqlarda bu ikk vazifani bir paytda 

bajarishning imkoni yo‘q. 

Agar  hukumat  inflyatsiyaga  qarshi  kurash  vazifasini  qo‘ysa,  cheklash 

siyosati olib boriladi. U esa ishlab chiqarishni sekinlashtirishga olib kelib, oqibatda 

ishsizlikni kuchaytirib yuboradi. 

Agar  hukumat  ishsizlikka  qarshi  kurash  vazifasini  qo‘ysa,  rag‘batlantirish 

siyosati olib borilib, u esa inflyatsiyaga olib keladi, ya’ni ishsizlik ham, inflyatsiya 

ham bir paytda past darajada bo‘la olmaydi. Biroq, agar ishsizlikning iqtisodiyotga 

xos  bo‘lgan  tabiiy  darajasi  haqida  gap  ketsa,  bunday  o‘zaro  bog‘liqlik 

kuzatilmaydi. 

Ishsizlikning  tabiiy  darajasi  zarurdir.  Bu  ishsizlikning  eng  past  va  ayni 

paytda  inflyatsiyaga  mutlaqo  ta’sir  qilmaydigan darajasidir. U  mehnat  bozorining 

ichki ehtiyoji sifatida inflyatsiyani tezlashtirmaydi. 

Ishsizlikning  tabiiy  darajasi  o‘zining  muayyan  ko‘rsatkichlariga  egadir. 

Rivojlangan  mamlakat  uchun  ishsizlikning  tabiiy  darajasi  o‘rtacha  4-5  foizni 

tashkil  qiladi.  Bu  baho  o‘zgarib  turadi,  chunki  ishsizlikning  tabiiy  darajasiga  bir 

qator omillar ta’sir qiladi: 

♦  davlatning  ijtimoiy  siyosati  (yuqori  ijtimoiy  nafaqalar  friksion 

ishsizlikning  o‘sishi  hisobiga  tabiiy  darajani  oshiradi:  kishilar  uzoqroq 

muddatgacha ishsiz bo‘lib qola oladilar); 

♦ aholining bandlikka moyilligini ko‘rsatuvchi ruhiy kayfiyatlari (bu tarixiy, 

milliy, mintaqaviy xususiyatlar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin); 

♦  kasaba  uyushmalarining  mavqei  (pozisiyalari)  -  (kuchli  kasaba 

uyushmalari  mehnat  bozoriga  davlatning  yuqori  ijtimoiy  nafaqalaridek  ta’sir 

ko‘rsatadi); 

♦ ishchi kuchining demografik tarkibining o‘zgarishi (ishchi kuchi tarkibida 

ayollar  va  yoshlar  ko‘payib  bormoqda,  vaholanki  ular  friksion  ishsizlik  darajasi 

yuqori bo‘lgan shaxslardair: tug‘ruq ta’tillari, o‘qitish va hokazo). 

Biroq  amalda  ishsizlik  tabiiy  darajadan  yuqori  bo‘lishi  mumkin.  Bu  esa 

siklik (davriy) ishsizlik mavjudligini ko‘rsatadi.