O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent to’qimachilik va yengil sanoat istituti huzuridagi bog’ot yengil sanoat texnikumi

Z.Elektron asboblarning turlari.
Barcha elektron asboblar ikki guruxga bulinadi: elektrovakuum va yarimo’tkazgichli. Elektrovakuum asboblarda elektr zaryadlarini xarakati bushlikda yoki gaz tulgazilgan asboblarda kuzatiladi. Bunda elektronlar elektr zaryadi tashuvchilar xisoblanib ular manbaasi esa katoddir. Barcha elektrovakuum asboblarda katoddan tashkari anod xam bo’ladi, u elektronlarni yiguvchi “kollektor” vazifasini bajaradi. Zaryadlarni xarakatlanish jarayonini xarakteri buyicha barcha elektrovakuum asboblar ikki guruxga bulinadi: elektron va gazorazryad.
Elektron asboblarga - elektron lampalar, elektron nur trubkalari, vakuum fotoelementlari va fotoelektron kupaytirgichlar kiradi.
Gazorazryad asboblarga - gazotron, tiratron, simobli tugrilagichlar kiradi. Bunday asboblarda tok fakat elektronlarning xarakatigagina emas balki ularni gaz atomlari bilan tuknashishlari natijasida xosil buladigan ionlarning xarakatiga xam boglik buladi. SHuning uchun bunday asboblarni ion asboblar deb xam atashadi.
YArim utkazgichli-asboblarda elektr zaryadlarini xarakati kattik jismlar da (yarimutkazgichlarda) sodir buladi. Ularga diodlar, tranzistorlar, tiristorlar, fotorezistorlar, fotodiodlar, fototranzistorlar va yoruglik diodlari kiradi.
YArim utkazgichli diodlar asosan uzgaruvchan tokni uzgarmas tokka aylanti- radigan kurilmalarda ishlatiladi. Xozirgi kunda bunday tugrilagichlarni turli sxemalari mavjud. YArim utkazgichli tranzistorlar esa asosan radiotexnika, tele­videnie va aloka soxalarida kuchaytirgich vazifasida kullaniladi.
Tiristorlarni asosiy vazifasi elektr zanjirlarini kontaktsiz uzib-ulash (kommutatsiya kilish) dir. Ular boshkaruvchi zanjiri bulganligi tufayli iste’mol- chiga ketma-ket ulangan xolda undagi tokni rostlashi xam mumkin. Fotorezistor, fotodiod, fototranzistor va yoruglik diodi fotoelement xisoblanadi. Karshiligi yoritilganlikka boglik bulgan yarim utkazgichli asbobga fotorezistor deb ataladi.
YOruglikdan elektr energiyasi olish uchun ishlatiladigan maxsus fotodiodlar kuyosh batareyalari deb ataladi. SHuning uchun fotodiodlarni sxemalarda elektr manbaasiz ishlatiladi, chunki uni uzi tok manbaasi xisoblanadi vaxolanki, tok kuchi yoritilganlikka tugri boglanganligidadir.