O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

Kichik kompaniyalarning bankrotligi 
Kichik kompaniyalarga nisbatan afsuslanarli dalil mazkur tarmoqdagi 
muvaffaqiyatsizliklar darajasi va omadsizliklardir. 2001-yilda Angliya banki 
kichik kompaniyalarning yashovchanlik statistikasini e’lon qildi. Bozordagi 
faoliyatining to‘rtinchi yili tugaganda faqatgina 42% yangi kompaniyalar yashab 
qolgan. Kichik kompaniyalarning bankrotlik chastotasi pasayishi, ular faoliyat 
davomiyligi oshishiga qaramasdan to‘rt yildan so‘ng ko‘pincha barcha 
kompaniyalar bankrotlik bilan to‘qnash keladilar. Bunday statistika YI ning boshqa 
mamlakatlarida ham kuzatilmoqda. Shunday tarzda bankrotlik amalda me’yoriy 

---

205 
holat bo‘lib, u yangi kompaniyalar uchun muqarrar hodisa sanaladi. Ammo barcha 
yangi kompaniyalar ham kichik hisoblanmaydi. Stori (Storey 1994) tadqiqotlarida 
keltirilgan ma’lumotlar shundan dalolat beradiki, kompaniyalar o‘lchami bankrotik 
ehtimolini belgilashda muhim omil sanaladi. Masalan, 20 tadan kam hodimga ega 
bo‘lgan firmalar uchun bankrotlik ehtimoli 1000 kishi ishlaydigan kompaniyalarga 
qaraganda ikki marta yuqori bo‘ladi. Biz buni oldingi boblarda ko‘rdik, Fam va 
French (Famaand French 1996) tadqiqotlari shuni ko‘rsatdiki, kichik 
kompaniyalarda investitsiyalash uchun qoplama sifatida investorlar firma 
o‘lchamiga teskari proportsional bo‘lgan hajmda risk uchun qo‘shimcha mukofotni 
talab qiladilar. Mualliflar tomonidan birja listingiga ega bo‘lgan eng kichik 
o‘lchamdagi kompaniyalar ko‘rib chiqildi, ammo mazkur xulosa aksiyalari birjada 
muomalada bo‘lmaydigan kompaniyalarga nisbatan ham to‘g‘ri keladi
1.
Korporativ maqsadlar
Yirik kompaniyalarga nisbatan biz shunday xulosaga kelishimiz mumkinki, 
farovonlikni maksimallashtirish – ko‘plab kompaniyalar maqsadlari uchun mos 
tushuvchi tuzilmadir. Kichik kompaniyalar uchun bu tendensiya qanchalik xos?