O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

Kichik biznesni moliyalashtirish amaliyoti 
Mulkdorlar tomonidan taqdim qilingan mablag‘lar ulushi ancha kichik (5%). 
Moliyaviy mablag‘larning eng katta foizi banklar tomonidan ajratilgan. Banklar 
tomonidan moliyalashtirish doirasida taxminan to‘rtdan uch qismini muddatli 
kredit va to‘rtdan bir qismini— overdraft tashkil qiladi. Venchur kapital shubhasiz 
ayrim kompaniyalar uchun muhim moliyalashtirish manbasi bo‘lsa-da, uning 
umumiy ulushi katta emas.
16.6. Kichik biznes kompaniyasi qiymatini baholash 
Yirik kompaniyalar qimmatli qog‘ozlarining yirik bozori mavjud bo‘lishi 
agar bizda ichki axborotga kirish imkoniyati bo‘lmasa qimmatli qog‘ozlar 
qiymatini baholashning eng yaxshi usuli uni joriy bahosi bo‘lishini ko‘rsatadi. 
Kichik kompaniyalar uchun joriy bozor qiymati mavjud bo‘lmaydi. Ba’zan narxni 
belgilash yoki mulkni topshirish uchun kichik biznes kompaniyalari oddiy 
aksiyalarini baholash amalga oshiriladi. 
Bunday baholashni o‘tkazishga to‘rtta asosiy yondashuv mavjud. Shuni 
yodda tutish kerakki, ma’lum yondashuvdan foydalanib biz biznesga kiritilgan o‘z 
kapitalimiz qiymati qanday bahoga egaligini aniqlaymiz. Nazariy jihatdan 
modomiki barcha yondashuvlar umumiy maqsadga ega bo‘lsa ulardan ishonchli 
foydalanganda bir xil natijaga erishiladi. Amaliyotda mazkur tamoyil doimo 
ishlamaydi, bu real aktivlar bozori samarasizligi va kamchiligi hisobidan ro‘y 
beradi. Bu navbat bilan yondashuvlardan har birini ko‘rib chiqamiz. 
Dividend daromadi 
Dividend daromadini baholash bilan bog‘liq bo‘lgan yondashuv shunday 
farazga asoslanganki, ikkita turli kompaniyalarning oddiy aksiyalari agar mazkur 
kompaniyalar ko‘lam, faoliyat shakli, moliyaviy leverej va dividend shaklida 

---

216 
to‘lanadigan foyda ulushiga ko‘ra yaqin bo‘lsalar, taxminan bir xil dividend 
daromadini berishlari kerak. Agar bunday kompaniyalardan birining aksiyalari 
qandaydir samarali bozorda ro‘yxatga olingan va kotirovka qilingan bo‘lsa, bu 
shunga o‘xshash boshqa kompaniyani ham baholash imkonini beradi .