O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

Menejment va Aksionerlar maqsadlari 
Yirik kompaniyalarda menejerlar qoidaga ko‘ra yirik aksioner bo‘lmaydilar, 
shu sababli mazkur ikki guruh maqsadlari o‘rtasida ziddiyatlar paydo bo‘lishi 
mumkin. 
Kichik kompaniyalardagi menejer va Aksionerlar – bir yoki o‘xshash guruh 
odamlar bo‘lib, ular o‘zaro bog‘langan bo‘ladi. Shunday tarzda agentlik 
muammolari va u bilan bog‘liq salohiyatli xarajatlar qoidaga ko‘ra kichik 
kompaniyalar rivojiga amalda ta’sir ko‘rsatmaydi. Shundan kelib chiqib, 
modomiki menejerlar ma’lum mulk ulushiga ega bo‘lgan Aksionerlar hisoblansa, 
farovonlikni maksimallashtirish maqsadiga muvofiq qarorlar qabul qiladilar. 
Boshqa tomondan yirik kompaniyalar aksiyalariga ega bo‘lgan ko‘plab 
investorlar buni iqtisodiy mohiyatga ko‘ra amalga oshiradilar, ular kichik 
kompaniyalar foydasida boshqa sabablarga ko‘ra qatnashishlari mumkin. Bunday 
sabablardan ayrimlari – o‘z kuchi bilan kompaniyani mustahkamlashdan 

---

206 
qanoatlanish hissini sezish, o‘ziga xos hayot tarzini yuritish istagi va ba’zi 
an’analarni saqlash bo‘lishi mumkin. Modomiki menejerlar kichik kompaniyalar 
Aksionerlar ining shaxsiy maqsadlaridan xabardor bo‘lsalar ular buni hisobga 
olgan holda qaror qabul qiladilar . 
Kichik kompaniyalarning boshqa maqsadlari bo‘lishiga qaramasdan 
farovonlikni maksimallashtirish maqsadini hisobga olmasdan qarorlar qabul qilish 
doimo imkonsizdir. Farovonlikni pasayishiga olib keluvchi bir qator qarorlar qabul 
qiluvchi kompaniyalar ertami kechmi bankrotlikka duch keladilar. 
Shunday xulosa qilishimiz mumkinki, boylikni maksimallashtirish maqsadi 
kichik kompaniyalar uchun juda muhim bo‘lib, agar bu kompaniyaning yagona 
maqsadi bo‘lmasa ham qarorlar qabul qilishda uni hisobga olmaslik mumkin emas. 
O‘z-o‘zidan sof keltirilgan qiymatga qo‘yilmalar samaradorligini baholash 
texnikasi (NPV) ham yirik ham kichik kompaniyalar uchun bir xilda muhimdir.
4-bobda ko‘rib chiqilgan amaliy misolga ko‘ra, sof keltirilgan qiymat kichik 
kompaniyalar tomonidan juda ko‘p foydalanilmaydi, ammo bu boshqa 
maqsadlarga erishishga kontsentratsiyaga nisbatan kompaniyalarning tajribasi 
yetishmasligidan dalolat beradi.