|
328
Tokio birjasining korporativ falsafasi
Tokio fond birjasi dunyo maydonchalarida ishonchga va nufuzga ega.
Yaponlar aksiyalarga investitsiyalar bilan faolroq shug‘ullanadi, ulardan aksiyalarni
afzal ko‘radigan xorijiy investorlar ham ortda qolmaydi. Shunday qilib, Tokiodagi
asosiy ofis va butun Yaponiya bo‘ylab tarqalgan birja filiallari talab katta bo‘lgan
aksiyalar bilan savdo qiladi.
Tokio fond birjasining dunyo miqyosida muvaffaqiyatga erishishida asosiy
sabab uning korporativ falsafasi hisoblanadi. Birjaning korporativ falsafasi birja va
TFB guruhi o‘z biznesini amalga oshirish jarayonida rioya qiladigan qoidalar
to‘plamini ifodalaydi. Qaror qabul qilish jarayoni va birjani boshqarish tizimini
rivojlantirish rejalarini hayotga tatbiq etiga qo‘shimcha ravishda korporativ falsafa
TFB barcha ishchi va xizmatchilari uchun ularning o‘z professional majburiyatlarini
amalga oshirish jarayonidagi xalq-atvor asoslarini o‘z ichiga oladi. Jamiyat bilan
eng do‘stona hamkorlik munosabatlarini rivojlantirish va jamiyat oldida ijtimoiy
javobgarlikka ega bo‘lish uchun TFB korporativ falsafasi doirasida korporativ
etikaga asoslangan korporativ xulq-atvor qoidalari ishlab chiqildi. TFBning barcha
ishchi va xizmatchilari ishlab chiqilgan qoidalarga rioya qilish va bajarishi,
jamiyatga foyda keltirishi va tashkilotning rivojlanishiga hissa qo‘shishi kerak.
8.4 Frankfurt fond birjasi
Frankfurt - na - Maynedagi birja XVI asrda vujudga keldi. Hozirgi vaqtda
Frankfurt fond birjasi nafaqat Germaniyaning, balki butun Evropa mintaqasining
moliyaviy markazi hisoblanadi. Frankfurt fond birjasi kattaligi jihatdan jahonda
yuqori o‘rinlarda turadi. Savdolarga qo‘yilish bir qancha kompaniyalarning va
329
korxonaning aksiyalariga ruxsat etilgan. Savdolarga ruxsat etilgan a’zolari birja
ishtirokchilari, banklar, kurs maklerlari, erkin maklerlardan iborat.
Birja aksiyadorlik jamiyati ko‘rinishida tashkil etilgan. Germaniyaning
barcha aksiyadorlik jamiyatlari singari u ham “Aksiyalar to‘g‘risida”gi Qonunning
qoidalariga bo‘ysunadi. Birjani boshqarish organi bo‘lib Aksiyadorlar umumiy
yig‘ilishi, Kuzatuvchi kengash va Boshqaruv hisoblanadi. Aksiyadorlik
jamiyatining o‘z mablag‘lari 84 million markani tashkil etadi. Birjaning
aksiyadorlari birjaning a’zolari hisoblanishadi. Aksiyalarning 79 foizi nemis
banklariga, 10 foizi chet el banklariga, 5 foizi kurs maklerlariga va 6 foizi erkin
maklerlarga tegishli. Chiqarilgan aksiyalar egasining nomi yozilgan aksiyalar bo‘lib,
ular uchinchi shaxslarga faqat birja aksiyadorlari umumiy yig‘ilishining roziligi
bilan o‘tkazilishi mumkin. Bir aksiyador sarmoyaning 15 foizdan ko‘piga egalik
qilishi mumkin emas. Birjada 110 nafar xodim ishlaydi. Ko‘pchilik boshqa
mamlakatlardan
farqli
o‘laroq,
nemis
birjalaridaa’zolarning
soni
chegaralanmaydi.Birjaga azo bo‘lish uchun birja to‘g‘risidagi qonunning
talablarinini bajarish va tariflar haqidagi nizomda belgilangan azolik badallarini
to‘lash lozim.
Aksiyalarning birja savdolariga quyilishi uchun ularning emitentlari
yig‘imlarni to‘lashi zarur. To‘lovning eng kam miqdori 2 ming markani tashkil etadi,
bunda emissiyaning hajmi o‘sishi bilan to‘lov nisbatan qisqaradi. Qimmatli
qog‘ozlarning savdolarga ko‘yilishi uchun to‘lov faqat ularga birinchi marta ruxsat
etilayotgan vaqtda undiriladi. Boshqa mamlakatlarda tez-tez uchrab turadigan har
yilda takrorlanadigan to‘lovlar (Annual Listing Fee) Germaniyada mavjud emas.
Savdolarga ruxsat etish haqidagi ariza emitent tegishli kredit muassasasi bilan birga
topshiradi.Arizaga emitent va uning qimmatli qog‘ozlari haqida tasavvurga ega
bo‘lishlari uchun sarmoyadorlarga zarur bo‘lgan to‘liq axborotni o‘z ichiga olgan
prospekt ilova qilinishi kerak. Prospekt birja byulltenida e’lon qilinishi lozim.
Qimmatli qog‘ozlarni kotirovkaga ruxsat etish to‘g‘risidagi qarorni birjaning
maxsus komissiyasi chiqaradi.
330
Qimmatli qog‘ozlarni kotirovkaga ruxsat etish bo‘yicha komissiyalar birjada
bir-biri bilan va Evropa hamjamiyatiga a’zo bo‘lgan boshqa davlatlarning tegishli
birja tashkilotlari bilan o‘z vazifalari hamda vakolatlari doirasida o‘zaro hamkorlik
qiladi. Ular ushbu maqsadlar uchun zarur bo‘lgan axborotni bir-biriga beradilar.
Evropa hamjamiyatidagi tegishli organ tomonidan bir marta ruxsat olgan prospekt,
agar uning boshqa birjaga kiritilishi to‘g‘risida ariza uch oy ichida berilsa, takror
tekshirilishi shart emas.
Nemis birja huquqi tartibga solinuvchi bozorga taalluqli bo‘lgan
farmoyishlarni o‘z ichiga oladi. Uni birjaning segmenti sifatida boshqa ikki segment:
rasmiy savdo va birjadan tashqari bozor (norasmiy savdo) o‘rtasida oraliq mavqega
qo‘yish mumkin.
U rasmiy savdo tomonidan oldinga suriladigan talablarga javob bermaydigan,
lekin o‘z aksiyalarining kotirovkasini qonun bilan tartibga solinadigan bozorda
birjaning nazorati ostida ochiqcha ta’minlashni xohlovchi o‘rta korxonalarning
birjaga kirishini osonlashtirishga da’vat etilgan. Tartibga solinadigan bozor
aksiyadorlik jamiyatlariga rasmiy bozorning boshlang‘ich nuqtasi bulib xizmat
qiladi. Rasmiy savdo bilan taqqoslaganda u ancha engillashtirilgan qoidalari va unga
kirishning pasaytirilgan yig‘imlari bilan farq qiladi. Masalan, tartibga solinadigan
bozorda boryo‘g‘i bir yildan buyon faoliyat ko‘rsatayotgan firma o‘z aksiyalari
taqdim etishi mumkin (rasmiy bozorda bu muddat 3 yilni tashkil etadi). Dastlabki
emissiya vaqtida tartibga solinadigan bozor uchun 0.5 mln. nemis markasi
miqdorida kutilayotgan kurs narxi etarli bo‘ladi. Rasmiy bozor uchun esa, bu
ko‘rsatkich 2,5 mln. nemis markasini tashkil etadi. Savdolarga kiritiladigan
aksiyalarning soni bu bozorda 10000 tani, rasmiy bozorda esa, 50000 tani tashkil
etadi. O‘z navbatida chop qilish uchun talab etiladigan materiallarning hajmi ham
rasmiy savdolardagiga qaraganda kam bo‘ladi.
Birjada ishtirok etish uchun faqat muayyan shaxslar doirasi: professional bank
tijoratchilari, maklerlar, yordamchi xodimlar va matbuot vakillariga ruxsat etiladi.
Kurslarni rasmiy belgilash birja maklerlari tomonidan amalga oshiriladi, ular
savdolarda va narxlarni belgilashda betaraf organlar hisoblanishadi. Maklerlar birja
331
ixtiyoriga likvidli mablag‘larni taqdim etishadi. Birjani qarz mablag‘laridan
foydalanish bilan bog‘liq operatsiyalar bo‘yicha xatarlardan xolos etish uchun
maklerlar 500000 nemis markasi miqdorida moliyaviy kafolatni kiritishi kerak.
Lavozimga kirishishdan oldin ular o‘z majburiyatlarini halol va sodiqlik bilan
bajarish uchun qasamyod qabul qilishadi. Maklerlar kundalik daftarlarini yuritishi
zarur. Birja rasmiy va Shtatdan tashqari maklerlar federal er hokimiyatining tegishli
organi tomonidan tekshirilishi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
