Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkent moliya instituti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© F.Muxamеdov, D.Abdikarimova., 2021 
© “” nashriyoti, 2021 
 
 

---

5 
KIRISH 
 
Birjalar bozor infratuzilmasining muhim instituti sifatida tarixan 
rivojlanishning muhim bosqichlaridan o‘tgan. Bu jarayon birjalar faoliyatining 
takomillashib, kengayib borishiga xizmat qilgan. Birjalarning muhim turlari sifatida 
dastlab tovar birjalari rivojlangan bo‘lsa, keyinchalik valyuta birjalari va fond 
birjalari paydo bo‘ldi. Bugungi kunga kunga kelib uchta birjada ham elektron savdo 
tizimlari yo‘lga qo‘yilgan bo‘lib, bu amaliyot birja tovarlari savdo ko‘lamining va 
doirasining kengayishiga, savdo hajmining oshishiga asos bo‘lmoqda.
Respublikamizda ham birjalar faoliyatini takomillashtirib borish masalasiga 
yuqori darajada e’tibor qaratilmoqda. Tovar birjalari tadbirkorlik sub’ektlari 
faoliyatining bosh maqsadi hisoblangan daromadlilikni ta’minlashda tovarlar 
savdosini samarali tashkil etishi bois, Tovar-xomashyo birjasi faoliyatini 
rivojlantirish nuqtai nazaridan yangi imkoniyatlar taqdim etishga jiddiy 
yondashilmoqda. 
Valyuta bozorini liberallashtirish borasida amalga oshirilib kelinayotgan 
islohotlar sharoitida valyuta birjasi faoliyatini takomillashtirib borishga, xorijiy 
valyutalar savdolarida ochiqlik va shaffoflikni ta’minlashga ustuvorlik berilmoqda. 
Jumladan, Harakatlar strategiyasi doirasida Valyutani tartibga solishning ilg‘or 
bozor mexanizmlarini bosqichma-bosqich joriy etilib kelinmoqda. 
Fond birjasi orqali kapital oqimini samarali yo‘lga qo‘yish, emitentlar 
tomonidan qo‘shimcha moliyaviy resurslar jalb qilish, mahalliy korxonalar 
aksiyalarini xalqaro fond birjalarida joylashtirishga erishish kabilar alohida vazifalar 
sifatida belgilangan bir vaqtda mamlakatimiz suveren evroobligatsiyalarining 
London fond birjasida muvaffaqiyatli joylashtirilganligi korporativ emitentlar uchun 
yashil yo‘lak vazifasini o‘taydi. 
Ayni shunday sharoitda tayyorlanayotgan iqtisodchi mutaxassislar tomonidan 
birjalar faoliyatini chuqur o‘rganishda, bu borada milliy va xalqaro tajribani 
amaliyotda qo‘llashda “Birja ishi” fani alohida ahamiyat kasb etuvchi mutaxassislik 
fani hisoblanadi.

---

6 
Yuqoridagilar asosida Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan 
tasdiqlangan “Birja ishi” fanidan o‘quv dasturi asosida yozilgan mazkur darslik 
milliy va xalqaro tajribani atroflicha o‘rganishga imkon beradi. Bunda tovar 
birjalari, valyuta birjalari, fond birjalari faoliyati alohida tartibda ko‘rib chiqilgan.
Darslikda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar, faoliyat 
yuritayotgan birjalar faoliyati tahlili, xalqaro birjalar faoliyat mexanizmi tahlili 
qamrab olganligi sababli ham nazariy, ham amaliy jihatlarga e’tibor qaratilgan.

---

7