O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti


Nutqkacha bo’lgan rivojlanish bosqichi: gugulash, chuchulash; ularning nutq bilan



Download 2,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet76/163
Sana31.12.2021
Hajmi2,12 Mb.
#279679
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   163
Bog'liq
Nutq ostirish nazariyasi va metodikasi

Nutqkacha bo’lgan rivojlanish bosqichi: gugulash, chuchulash; ularning nutq bilan 
alokasi. Ovoz munosabatlarini rivojlantirish metodikasi (0-1 yosh) 
 
«Ko’rsatib,  nomini  aytish»  usuli  deb  asosan,  nutqni  tushunishni  rivojlantirishga 
yo’naltirilgan usulga aytiladi. 6 oydan boshlab bolada ovoz munosabatlarini, ovoz taklidlarini va 
ovoz  ifodaliligini  rivojlantirish  zarur.  Bola  chuchulashi  uchun,  uning  kayfiyati  yaxshi, 
quvonchhli  bo’lishi,    kiyimlari  kuruk  va  issik  bo’lishi,  shuningdek  xona  osuda  bo’lib,  u  fakat 
o’zining  ovozini  eshitishi  kerak.  Lekin  shu  vaziyatlarning  o’zi  kamlik  kiladi.  Bolani 
chuchulashga undash va bunda uni har tomonlama ko’llab-kuvvatlash zarur. 
Agarda  5-6  oygacha  bolalarga  har  kanday  so’zlarni  aytish  mumkin  bo’lsa,  fakat  bu 
bolalar  tinglab,  jonlanishlari  uchun  emotsional  mayin  ohangda  aytilsa  bo’lgani,    hayotining 
ikkinchi yiliga kadam ko’yayotgan bolalarga nisbatan bunday deb bo’lmaydi. 
5-6 oydan keyin bola bilan so’zlashishda ulardan nafakat jonlanish, balki taklidni yuzaga 
keltirish uchun iloji boricha turli tovushlar, bo’ђinlarni ko’proq aytish kerak. Dastlabki paytlarda 
buning  uchun  bolaning  o’zi  qaysii  tovushlarni  talaffuz  kilayotganini  kuzatish,  ularni  ilib  olib, 
bola huzurida ko’p marta takrorlash lozim. Bunday «alohida» suhbat «yo’klama» deb ataladi. Bu 
chuchulashni rivojlantirish uchun samarali usuldir. 
Bolada  chuchulashning  paydo  bo’lishiga  va  o’z-o’zidan  katta  yoshli  odam  bilan 
«yo’klama»  qilish  zarurati  yuzaga  kelishiga  yordam  beradigan  quvonchhli  kayfiyat  yaratish 
uchun  «Karsak-karsak»,  «Kuvlashmachok»  kabi  jamoat  o’yinlaridan  birini  o’tkazish  lozim. 
Uning  kayfiyati  ko’tarilishi  bilan  kichkintoy  kattalar  aytayotgan  tovushlar  va  bo’ђinlarni 
takrorlashiga erishish maksadida «yo’klama»ga o’tish lozim.  
Bolalarda taklidni yuzaga keltirish uchun bolalar katta yoshli odam yuzini ko’rishi zarur, 
shunda  ular  uning  yuz  ifodasiga,  lablarining  kimirlashiga  taklid  qilishga  harakat  kiladilar. 
Bundan tashkari, tovushlar va bo’ђinlarni biroz intonatsiya bilan kuylash tarzida, ayrimlarini esa 
aksincha kiska («bum», «eh») aytish darkor. 
Bolalar  ko’pincha  ularni  anik  ayta  olmaydilar,  fakat  shu  so’zni  aytgan  odamning  ovoz 
intonatsiyasi, yuz ifodasi va  so’zlayotgandagi ko’l harakatlarini takrorlagani holda «a» tovushini 
talaffuz kiladi. 
Agarda  maxsus  usullar  bilan  bolada  chuchulashni  yuzaga  keltirmasdan,  unga  yengil 
tovushlar  va  so’zlarga  taklid  qilishni  o’rgatmasdan  fakat  «nomini  aytib,  ko’rsatish»  bilan 
cheklanilsa, bola ko’p narsani tushunsa ham uzok paytgacha so’zlamaydi, chunki chuchulash va 
kattalarga  taklid  kila  olish  bola  nutqini  o’z  vaktida  rivojlantirishning  muhim  shartlari 
hisoblanadi. 
«Yo’klama»ni  ham  xuddi  «ko’rsatib,  nomini  aytish  kabi»  fakat  bolalar  o’ynayotgan 
paytda  o’tkazish  bilan  cheklanmaslik  kerak.  Bolani  parvarish  qilish,  unga  karash  paytida  va 
boshka  har  kanday  kulay  sharoitda  bolani  chuchulashga  undash  va  uni  ko’llab-kuvvatlash, 
chuchulash uchun maxsus sharoit yaratish maksadida xonada osudalik yaratish zarur. 
 

Download 2,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   163




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish