O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti Normurod Murodov fors tili

91- tamrin. Quyidagi savollarga javob bering.

اسامی خانم ها چه بود؟ چه کسی منزل خودش بوده؟ آن روز هوا چطور بود؟ مهری به دوستش چه تعارف کرد؟ هر دوی آنها کجا خواستند بروند؟ آن فروشگاه کجای شهر واقع است؟ از خانه خانم ها چند دقیقه راه بود؟ اول رفتند چه چیز بخرند؟ فروشگاه خلوت بوده؟ قیمت کفش چند بود؟ بعد به کدام طبقه رفتند؟ چند دقیقه به فروشگاه ماندند؟ غیر از کفش چی خواستند؟

92- tamrin. Quyidagi gaplarni fors tiliga tarjima qiling.

Kimdir eshik qo‘ng‘irog‘ini bosdi. Laylo eshik oldiga kelib Kim? – deb so‘radi. Bu men Parvinman – deb javob berdi. Kelganing qanday yaxshi bo‘ldi, seni ko‘rganimdan juda xursandman. Ahvollaring yaxshimi?– deb so‘radi Laylo.So‘ng dugonasiga muzli suv keltirdi. Rahmat. Ular uydan chiqib, piyoda do‘kon tarafga ketdilar. Yigirma daqiqadan so‘ng do‘konga yetib keldilar. Liboslar sotib olish uchun do‘konning ikkinchi qavatiga ko‘tarildilar. Ular tufli sotib olish uchun poyafzallar bo‘limiga bordilar.Parvin qora tufli sotib oldi. Do‘kondan chiqib uy tomon ketdilar.

لحاف ملا

شبی از شبهای زمستان ملا نصر الدین خوابیده بود. ناگاه در کوچه غوغای بلند شد. ملا لحاف را به خود پیچیده به کوچه رفت تا سبب غوغا را بداند. اتفاقاً دزد چالاکی لحاف را از سرش رُبوده فرار کرد. ملا بدون لحاف بر گشت و در جواب زنش که سبب نزاع را می پرسید گفت: هیچ نبود، تمام نزاع سر لحاف ملا بود.

سخنرانی
یک روز سخنران شهر میرزا نصر الدین که همیشه در مجالس سخنرانی می کرد. مریض شد و نتوانست سخنرانی کند. و چون یکی از دوستان صمیمیی ملا بود. وی را به خانه اش دعوت کرد و به او گفت: – چون حالم خوش نیست، می خواستم از تو خواهش کنم که امروز به جای من سخنرانی کنی. ملا قبول کرد و به مجلس او رفت تا برای مردم سخنرانی کند. مردم هم فهمیده بودند که آن روز ملا برای سخنرانی خواهد آمد. همینکه جمع شدند و در آنجا اجتماع کردند. هنگامیکه همه آماده شنیدن سخنرانی ملا شدنند، روی به آنها کرد و گفت: – آیا می دانید که راجع به چه چیزی می خواهم برای شما صحبت کنم؟

مردم از این سوال تعجب کردند و جواب دادند: – نه ، نمی دانیم.

آن وقت ملا گفت: – خُب... اگر شما چیزی راجع به موضوع سخنرانی من نمی دانید، پس اتلاف وقت خواهد بود که من برای شماها سخنرانی کنم.

و سپس از آنجا به خانه خود رفت. روز بعد دوباره به آنجا آمد و از مردم پرسید: – آیا می دانید که امروز راجه به چه چیزی می خواهم برای شما سخنرانی کنم؟ این بار مردم برای آنکه صحنه دیروز پیش نیاید، همگی با توافق با یکدیگر جواب دادند:

– آری... می دانیم.

ملا اظهار داشت: – خُب ... وقتی شما می دانید که من در باره چه چیزی می خواهم حرف بزنم، اِتلاف وقت خواهد بود که من سخنرانی کنم.

و برای دومید بار از آنجا خارج شد و به خانه اش رفت. روز سوم ملا دو باره آمد و آمده سخنرانی شد و مجد داً از مردم سوالی کرد: – آیا می دانید که امروز من راجه به چه چیزی می خواهم حرف بزنم؟

این بار گروهی از مردم جواب دادند: – بله ... می دانیم، و گروه دیگر نیز گفتند: – نه... نمی دانیم.

ملا هم فوراً گفت: – خُب... پس آنهای که می دانند، به آنهای که نمی دانند بگویند که من راجه به چه چیزی می خواهم سخنرانی کنم. و باز هم از آنجا خارج گشت و به خانه اش رفت.

واژه ها

ichkiyim	– zirpuš	زیر پوش	bekorga sarflamoq	– etelāfe vaγt	اتلاف وقت
sobiq	– sābeγ	سابق	yig‘ilmoq	– ejtemā kardan	اجتماع کردن
imorat	– sāxtemān	ساختمان	ma’lum qilmoq	– ezhār dāštan	اظهار داشتن
sabab	– sabab (asbāb)	سبب(اسباب)	o‘lchab ko‘rmoq	– emtehān kardan	امتحان کردن
notiq	– soxānrān	سخنران	o‘lchov, andaza	– andāze	اندازه
uch yo‘l	– seroh	سه راه	aytish kerak	– bebāyad goft	بباید گفت
sharbat	– šarbat	شربت	mening joyimga	– be jāye man	به جای من
gavjum	– šoluγ	شلوغ	radiokarnay	– boladgu	بلندگو
hazillashmoq	– šuxi kardan	شوخی کردن	eshittirmoq	– paxš kardan	پخش کردن
kolgotki	– shurtu jurāb	شورت و جوراب	rozilik	– tavāfeγ	توافق
kassa	– sanduγ	صندوق	tuman(eron pul birl.)	– tumān	تومان
tabaqa	– tabaγe	طبقه	qidirmoq	– Jostan(ju)	جستن(جو)
shoshilmoq	– ajale kardan	عجله کردن	chaqqon	– čālāk	چالاک
qochmoq	– ferār kardan	فرار کردن	bir qancha	– čandin	چندین
qiymat	– γiymat	قیمت	kirish(eshigi)	– xoruj	خروج
qiymati qancha	– γiymataš čande	قیمتش چنده	xarid	– xarid	خرید
kir	– kureš	کورش	biror kishiga teskari	– xelāf kasi	خلاف کسی
ichki kiyim	– lebās zir	لباس زیر	sovuq	– xonak	خنک
odeyalo	– lehāf	لحاف	uxlagan edi	– xābide bud	خوابیده بود
muborak	– mubārak	مبارک	xush kelibsiz	– xuš āmadid	خوش آمدید
afsus	–motāsefāne	متاسفانه	etak,doman	– dāman	دامن
qaytadan	– mojad dadan	مجدداً	taklif qilmoq	– da’vat kardan	دعوت کردن
majlis	– majlis	مجلس	haqida , to‘g‘risida	– rājebe	راجه به
kasal	– mariz	مریض	fikr bildirmoq	– rāy jostan	رای جستن
navbat	– noubat	نوبت	o‘g‘irlamoq	– robudan (robo)	ربدن(ربا)
hukmdor. hokim	– vali	ولی	ro‘mol	– rusari	روسری
imom mahdi	– vali a’sr	ولی عصر	yengil(kuy)	– molāyim	ملایم
bir juft tufli	– yek joft kafš	یک جفت کفش	kutmoq (kimni-dir)	– muntazer kasi budan	منتظر کسی بودن
yetmagan edi	– naraside bud	نرسیده بود	musiqiy	– musiγiy	موسیقی
			Hozir	- fe’lan	فعلاً

اطلاف وقت خواهد بود etelāf vaqt xāhad bud- vaqt bekorga ketadi
درس چهاردهم O‘N TO‘RTINCHI DARS
Old qo‘shimchali fe’llar
Fors tilida sodda va murakkab fe’llar bilan birga old (prefiksli) qo‘shimchali fe’llar ham mavjud. Bunday fe’llar old qo‘shimcha va sodda fe’llar asosida tuziladi. Bu old qo‘shimchalar o‘z leksik ma’nosini yo‘qotib, faqat predlog shaklida qo‘llaniladigan fe’llardir.

Hozirgi zamon fors tilida بر – bar, در – dar, فرو – foru, فرا – farā, باز – boz, وا vā, ور var kabi qo‘shimchalar old qo‘shimchli fe’llar yasaydi. بر – bar va در dar faol qo‘shimcha hisoblanib, بر bar harakatning biror narsaning ustida sodir bo‘lganligini bildiradi. بر داشتن bar dāštan – ko‘tarmoq, بر آمدن bar āmadan – chiqmoq, بر خواستن bar xāstan – turmoq.

در dar harakatning biror narsaning ichida sodir bo‘lganligini bildiradi.در آوردن dar āvardah – chiqarib olmoq, در آمدن dar āmadan – kirmoq, در رفتن dar raftan – jo‘nab ketmoq, chiqib ketmoq.

فرو foru,فرا farā, باز bāz,وا vā,ور var old qo‘shimchalari esa kam unum qo‘shimcha hisoblanadi. فرو رفتن foru raftan – cho’kmoq, فرا خواندن farā xāndan –chiqarib olmoq, باز داشتن bāz dāštan – ushlamoq, qamamoq, وا داشتن vā dāshtan – majbur qilmoq.

تو آب فرو رفتن tu āb foru raftan – suvga sho‘ng‘imoq. به کسی بر نمی خورد be kasi bar namixurad – u hech kim bilan uchrashmaydi.این گردهمایی را حتماً فرا خواهند خواند in gerdehumāiro hatman frā xāhand xānd – bu forum albatta chaqiriladi.

Old qo‘shimchalar o‘zidan so‘ng aniqlik artikli va را rā ko‘makchisini qabul qilmaydi, so‘zlashuvda inversiyaga uchramaydi.

Bo‘lishli fe’llarda urg‘u old qo‘shimchaga, bo‘lishsiz fe’llarda esa نه na inkor yuklamasiga tushadi. پنج سال پیش در گذشت panj sāl pish dar gozašt – besh yil oldin olamdan o‘tdi.هنوز بر نمی گردد hanuz bar namigardad – u hali qaytmaydi.

93- tamrin. Quyidagi gaplarni yozing va o‘zbek tiliga tarjima qiling.

دیروز برادرم از دانشگاه خیلی دیر بر گشت. بر خیز، باید بریم بیرون. شنیدن اینها دوستم به فکر فرو رفت. لطفاً این کاغذ رو از اینجا بر دارید. ناگهان در خیابان ولیعصر به رفیقم بر خوردم. امسال باز هم این گردهُمایی را فرا می خوانند. پدرش دو سال پیش در گذشت. خانمی از توی کیفش پول در آورد بلیط قطار خرید. پدرو مادرتون کی بر میگردند؟ ما از این کار دست بر نمی داریم.

94- tamrin. Quyidagi gaplarni fors tiliga tarjima qiling.

Darsdan so‘ng soat beshda uyga qaytaman. Stol ustidan sumkani, sumka ichidan kitobni oldim. Iltimos, u stoldan turib, derazaga yaqinroq o‘tir. Kecha men u bilan kuchada uchrashdim. O‘qituvchi kirganda nima uchun o‘rningdan turmading. Har yili bu mitingga yig‘ishardi. U suvga sho’ng‘idi. Tushgacha qaytish kerak. Men 1988 yili universitetni tugatdim.