O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti Normurod Murodov fors tili

Hijriy shamsiy oy nomlari

forscha		afg‘oncha		o`zbekcha	oylar
فروردین	farvardin	حمل	hamal	qo‘y	21.03 – 20.04
اردیبهشت	ordibehešt	ثور	savr	sigir	21.04 – 21.05
خرداد	xordād	جوزا	javzā	egizaklar	22.05 – 21.06
تیر	tir	سرطان	saratān	qisqichbaqa	22.06 – 22.07
مرداد	mordād	اسد	asad	sher	23.07 – 22.08
شهریور	šahrivar	سنبله	sonbola	boshoq	23.08 – 22.09
مهر	mehr	مزان	mezān	tarozi	23.09 – 22.10
آبان	ābān	عقرب	aγrab	chayon	23.10 – 21.11
آذر	āzar	قوس	γavs	yoy	22.11 – 21.12
دی	dey	جدی	jadiy	echki	22.12 – 20.01
بهمن	bahman	دلو	dalv	qovg‘a	21.01 – 19.02
اسفند	esfand	حوت	hut	baliq	20.02 – 20.03

Hijriy-shamsiy taqvimi 1925- yilda rasmiy ravishda Majlis tomonidan Eronning asosiy davlat taqvimi deb belgilandi. 1304- yil hijriy-shamsiyning 1- farvardin oyi (ya’ni 21- mart 1925-yil) yangi yilning birinchi kuni deb e’lon qilindi.

Eron taqvimidagi yangi yil نوروز nouruz (navro’z) bayrami bilan boshlanadi. Hijriy-shamsiy oyining birinchi olti oyi 31 kundan, keyingi besh oy 30 kundan. Oxirgi oy esa kabisa yiliga qarab 29 yoki 30 kundan iborat bo‘ladi. Rasmiy so‘zlashuvda oy nomlarini aytganda ماه moh so‘zi qo‘shib aytiladi. بهمنماه bahmanmāh – bahman oyi. Hozirgi kundagi nutqda oy kuni sanoq son bilan birga ishlatiladi: یکم فروردین yekom-e farvardin – birinchi farvardin. Hujjatlarda uning qisqa shaklidan foydalaniladi. Yil/oy/kun. ۱۶/۵/۱۳۷۴ 1374- yil 16- mordād. Qisqartma sana quyidagica o‘qiladi : shānzdah-e panj-e hezār-e haftādo chār yoki shānzdah-e mordād-e sisad-o haftod-o chār.

امروز چندم ماه است؟ emruz chandome māh ast? So‘roq gapi bilan bugungi sana so‘raladi.

Eronda, asosan, chet mamlakatlar bilan bog‘liq bo‘lgan davlat idoralarida, xorijiy savdoda va boshqa ba’zi ma’muriy ishlarda eron taqvimi bilan yonma-yon Yyevropa taqvimi qo‘llaniladi. XX asrning 60–70- yillarida yyevropa taqvimi frarsuzcha manerda yoziladi va talaffuz qilinadi. Hozirgi paytda esa inglizcha shakli ham fransuzcha shakli bilan bir qatorda qo‘llanilmoqda.
Yevropa taqvimi nomlari

O‘zbekcha	Fransuzcha		inglizcha
Yanvar	ژانویه	jānvye	جانواری	jānvari
Fevral	فوریه	fevriye	فبرواری	februari
Mart	مارس	mārs	مارچ	mārch
Aprel	آوریل	āvril	آپریل	april
May	مه	me	می	mey
Iyun	ژوئن	juan	جون	jun
Iyul	ژوئیه	juye	جولای	julāy
Avgust	اوت	ut	اگوست	āgust
Sentabr	سپتامبر	septāmbr	سپتمبر	september
Oktyabr	اکتبر	āktobr	اکتبر	oktober
Noyabr	نوامبر	novāmbr	نومبر	novembr
Dekabr	دسامبر	desāmbr	دسمبر	desembr

Hozirgi kunda Eronda hijriy-qamariy yilidan, asosan, diniy bayram va marosimlar bilan bog‘liq bo‘lgan vaqtni belgilashda, musulmon tarixiga oid adabiyotlarda qollaniladi.

Hijriy-qamariy oy nomlari

1. محرمmoharram – 30

2.صفر safar – 29

3. ربیع الاول rabi’ol-avval – 30

4. ربیع الثانی rabi’ os–soni – 29

5. جمادی الاول jomādi ol-avval 30

6. جمادی الثانی jomādi os-soni –29

7. رجب rajab – 30

8. شعبان ša’bān – 29

9. رمضان ramazon – 30

10. شوال shavval – 29

11. ذوالقعده zul-qa’de – 30

12. ذوالحجه zul-hejje – 29

78- tamrin. Quyidagi gaplarni tarjima qiling.

Bu yil ramazon yangi yilda bo‘ladi. Bu semestr sentabrda boshlanib, dekabrda tugaydi. 21- mart 1- farvardinga to‘g‘ri keladi. Menimcha bahman oyi qishda, tir oyi yozda bo‘ladi. Sentyabr oyi shahrivarda boshlanib, mehr oyida tugaydi. Mening ota-onam yanvarda keldilar. U birinchi xo‘rdod oyida ketdi. Sh’bon tugadi ramazon boshlandi. darslar shahrivar oyida boshlanadi. Dey oyi dekabrda boshlanib, yanvar oyida tugaydi. Kecha birinchi sana edi. Avval sanani yozing. U meni taniydi. Biz uni bilmaymiz. Men Tehron shahrini yaxshi bilaman. U fors tilini biladimi? Menimcha bilmaydi. Ular fors adabiyotini yaxshi biladilar.

در پارک

ناصر و دوستانش در حال قدم زدن در بوستان لاله، به خانم پروین صفا رسیدند. ناصر: سلام، خاله جون!

پروین : سلام حالت چطوره؟

ناصر: متشکرم، اجازه بفرمایید معروفی کنم. آقای و خانم ایزدی پدر و مادر ایرج هم کلاسم. ایشون خانم دکتر پروین صفا خاله عزیز من.

خانم صفا : سلام ، حالتان چطوره ؟

خانم و آقای ایزدی: سلام، متشکرم، حال شما چطوره؟

خانم صفا : خیلی ممنونم.

ناصر: حال مادر بزرگ چطوره ؟ درد پایش بهتر شده؟

خانم صفا: آره، از دوشنبه که فیزیوتراپی رفته حالش خیلی بهتره.

ناصر: خدا را شکر!

خانم ایزدی: ببخشید خانم رشته تخصص شما چیست؟

خانم صفا: من پزشک داخلی هستم. خانم ایزدی ماشاالله اصلاً به شما نمی اید پسر به سن و سال آقای ایرج داشته باشید!

خانم ایزدی: خیلی ممنون. لطف دارید.

ناصر: البته ایرج یک خواهر و یک برادر هم دارن.

خانم صفا: ماشا الله ! اونا چکار میکنند؟

آقای ایزدی: پسرمون شانزده سال دارد و به دبرستان میرود، دخترمون ده سال دارد و به دبستان میرود.

خانم صفا: خدا حفظشون کند! خیلی از دیدنتون خوشحال شدم . من ساعت یک ربع به یازده قرار دارم، می بخشید، باید از حضورتون مُرَخص بشوم. یه روز با آقای ایرج تشریف بیارین طرفهای ما.

خانم ایردی: چشم، حتماً مزاحم شما میشویم.

خانم صفا: خواهش می کنم، مُراحِم هستید، خدا حافظ.

خانم و آقای ایزدی : خدا حافظ از دیدنتون خیلی خوشحال شدم.

ناصر: به سلامت خاله جون، فردا طرف های غُروب می ایم از مادر بزرگ احوال بپرسم ، شما خونه هستید؟

خانم صفا: آره ، فردا مطب تعطیل است، خدا حافظ.

خدا حافظ.

79- tamrin. Quyidagi savollarga javob yozing.

اسم بوستان چه بود؟ چه کسی در حال قدم زدن بود؟ آنها با چه کسی روبرو شدند؟ ناصر چه کسی را معروفی کرد؟ پای چه کسی درد کرده؟ چه روزی فیزیوتراپی رفقته؟ رشته تخصص خانم چه بود؟ او چند تا بچه داشت؟ بچه ها چند سال داشتند؟ خانم چه ساعتی قرار داشت؟ چه کسی دعوت شده؟

واژه ها

mutaxasislik	– taxasos	تخصص	agar	– agar	اگر
qaror qabul qilmoq	– tasmin gereftan	تصمیم گرفتن	ruxsatingiz bilan	– bo ejāzeye šomā	با اجازه شما
dam olish kuni	– ta’til	تعطیل	yarqiroq	– barrāγ	براق
xushomad	– tamalloγ	تملق	park	– bostān	بوستان
xushomad qilmoq	– tamalloγ gereftan	تملق گرفتن	qo‘lga kiritmoq	– be dast āvardan	به دست آوردن
jonim bilan	– čašm	چشم	tezlikda	– be sora’t	به سرعت
nima qilayapsan	– čekār mikoni	چکارمی کنی	salomat bo‘ling	– be salāmat	به سلامت
to‘rt yuz	– čor sad	چهار صد	o‘ylamabman	– be shomā namiāyad	به شما نمی اید
qatnashish	– hozur	حضور	park	– pārk	پارک
hiyla	– hiyle	حیله	besh yuz	– pānsad	پانصد
hiylagar	– hiylegar	حیله گر	par(qushning)	– par	پر
ularni xudo saqlasin	– xudā xefzešun kune	خدا حفظشون کنه	paranda	– parande	پرنده
xudoga shukur	– xudārā šokur	خدارا شکر	uchish,parvoz	– parvāz	پرواز
xushhol	– xušhāl	خوشحال	uchmoq	– parvāz kardan	پرواز کردن
ichki	– dāxele	داخلی	vrach	– pezešk	پزشک
darhol	– darhāl	در حال	terapevt	– pezešk dāxeli	پزشک داخلی
sayr qilmoq	– γadam zadan	قدم زدن	dard	– dard	درد
kelishmoq	– γarār dāštan	قرار داشتن	og‘rimoq	– dard kardan	درد کردن
besh yuz ming	– korur	کُرور	ikki yuz	– devist	دویست
qarg‘a	– kalāg‘	کلاغ	soha	– rešte	رشته
lola	– lāle	لاله	tulki	– rubāh	روباه
iltifot qildingiz	– lutf dorid	لطف دارین	tezlik	– sura’t	سرعت
yuz ming	– lak	لک	biror narsaga erishmoq	– sazāvare čizi budan	سزاور چیزی بودن
ofarin	– māšāllā	ماشاالله	yoshi	– senn–o‘ sol	سن و سال
rahmdil	– marāhim	مراحم	tomon	– su	سو
biror kishini bezovta qilmoq	– mazāheme kasi šādan	مزاحم کسی شدن	uch yuz	– sisad	سیصد
poliklinika	– matabb	مطب	shoh	– šāh	شاه
tanishtirmoq	– ma’rufiy kardan	معروفی کردن	olti yuz	šešsad	ششصد
qochmoq	–ferār kardan	فرار کردن	biz taraflarga	– tarafhāhe mā	طرفهای ما
faryod qilmoq	–faryod zadan	فریاد زدن	aziz	– aziz	عزیز
fizioterapiya	–fizyātirāpi	فیزیوتراپی	quyoshning botishi	– γorub	غروب
			qochish	–ferār	فرار

درس یازدهم O‘N BIRINCHI DARS

ماضی استمراری O‘tgan zamon davom fe’li
O‘tgan zamon davom fe’li o‘tgan zamon fe’l o‘zagi oldiga می -mi qo‘shimchasini, o‘zak oxiriga shaxs-son qo‘shimchasini qo‘shish bilan yasaladi. گفتن goftan – aytmoq, گفت goft (o‘t. zam. o‘z.) می گفتم migoftam – aytardim. Hozirgi paytda می -mi old qo‘shimchasi alohida yozilmoqda. O‘tgan zamon davom fe’lida urg‘u ikki o‘ringa qo‘yiladi. Asosiy urg‘u می -mi old qo‘shimchasiga, ikkinchisi esa shaxs-son qo‘shimchasiga tushadi.

آوردن āvardan – keltirmoq fe’li quyidagicha tuslanadi.

می اوردم miāvardam, می اوردی miāvardi , می اورد miāvard, می اوردیم miovardim, اوردید میmiāvardid, می اوردند miāvardand.

O‘tgan zamon davom fe’lining bo‘lishsiz shakliمی -mi oldiga نه-–na inkor yuklamasini keltirish bilan yasaladi .

نمی اوردم namiāvardam, نمی اوردی namiāvardi,نمی اورد namiāvard,

اوردیم نمی nami āvardim, نمی اوردید namiāvardid, نمی اوردند namiāvardand.

O‘tgan zamon davom fe’li ish-harakatning o‘tgan zamonda boshlanib, tugallanmaganligini yoki harakatning takroriy ravishda bajarilib kelganligini bildiradi. تمام سال این کتاب را مطاله می کردیم tamāme sāl in ketābrā motāle’e mikardam – yil bo‘yi bu kitobni o‘qir edik. ما هر روز چند بار به او تلفن می کردیم mā har ruz čand bār be u telefon mikardim – biz har kuni bir necha bor telefon qilar edik.

O‘tgan zamon davom fe’lining so‘zlashuv shaklidaهی hey – doimo, har vaqt ravishdoshi qo‘llaniladi.