O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiyot

Qon bosimi
. Qon bosimi qonning tomirlar devoriga ko'rsatgan bosim 
kuchidan yuzaga keladi. Qon bosimi ikki xil arterial va vena bosimiga bo'linadi. 
Odatda yurak-qon tomir sistemasining ish faoliyati asosan arterial bosimni 
o'ochash yo'li bilan aniqlanadi.
Arterial bosim ikki xil: maksimal va minimal bo'ladi. Maksimal bosim 
yurakning chap qorinchasi qisqarganda qonning aortaga va boshqa arteriya 
tomirlariga yuqori bosim bilan chiqarilishi natijasida hosil bo'ladi. U sistolik 
bosim bosim ham deyiladi. Minimal bosim yurakning chap qorinchasi 
kengaygan vaqtda aorta va boshqa arteriya tomirlarida bosimning kamayishi 
natijasida yuzaga keladi. U diastolik bosim ham deyiladi.
Arterial bosim yelka arteriyasida o'lchanadi. Katta yoshdagi sog'lom 
odamda tinch holatda maksimal bosim 110-120 mm. Minimal bosim 70-80 mm 
simob ustuniga teng. Yosh bolalarda qon bosimi kattalarnikiga nisbatan 
anchagina past bo'ladi. 
Odamda arterial qon bosimning normaga nisbatan ortishi gipertoniya, 
pasayishi gipotoniya deb ataladi.
Yangi tug'ilgan bolada maksimal qon bosimi 60-65mm, minimal bosim 
50mm bo'ladi. bir yosh oxirida 90-105 mm, bo`ladi.
O'g'il va qiz bolalarning qon bosimi 5 yoshgacha bir xil bo'ladi. 5 yoshdan 
9 yoshgacha o'g'il bolalarda simob ustunida 1-5 mm, ya'ni qizlarnikiga nisbatan 
yuqori bo'ladi. 9 yoshdan 13 yoshgacha qizlarda 1-5 mm bo'ladi. Jinsiy balog'at 
yoshida o'g'il bolalarda qon bosimi biroz ko'tariladi. Bolaning yoshi ortishi bilan 
qon tomirlar devorining torayishi, tana vazniga nisbatan yurak massasi va 
hajmining sekin ortishi hisobiga qon bosimi ham, puls bosimi ham ortib boradi, 
biroq qizlarda ancha sust ortadi. Bu esa o'g'il bolalarda yurak sistolik hajmining 
yuqori bo'lishi bilan izohlanadi.
Qon bolalarda kattalarga nisbatan tomirlarda ancha tez oqadi. Yangi 
tug'ilgan bolada qon organizmdan 12 sekundda 3 yoshda 15 sekundda katta 
odamda esa 22 sekundda aylanib chiqadi. Bolalarda qonning aylanib chiqishi 
uchun kam vaqt sarflanishiga sabab shuki, ularning qon tomirlari kalta bo'ladi, 
yuragi tez ishlaydi.