O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiyot

Yurakning sistolik va minutlik hajmi
. Yurakning sistolik hajmi d
е
b, u 
marta qisqarganda qon tomirlariga surib chiqarilgan qon miqdoriga aytiladi. 
Bola yuragining sistolik hajmi yangi tug`ilgan bolalarda 2,5 ml, 1 yoshda 10 ml, 5 
yoshda 20 ml, 15 yoshda 40-60 ml, kattalarda 65-70 ml ni tashkil qiladi.
Yurakdan bir minutda chiqariladigan qon miqdori uning minutlik hajmi 
d
е
yiladi. Yurakning minutlik hajmi yangi tug`ilgan bolalarda 350 ml, 1 yoshda 
1200 ml, 5 yoshda 1800-2400 ml, 15 yoshda 3500-3800 ml kattalarda 4000-5000 
ml ga t
е
ng bo`ladi.
Yurak biotoklari.
Boshqa hujayra va to'qimalarda bo'lgani singari, yurak 
muskullarida ham biologik tok bo'ladi. Yurak biotoki elektrokardiograf 
yordamida maxsus lentaga yozib olinadi va o'rganiladi. Lentaga yozib olingan 
biotoklar elektrokardiogramma deyiladi. 
Yurakning har bir siklida lentada elektrokardiogrammaning 5 ta tishi hosil 
bo'ladi: P, Q, R, S, T. P tish bo'lmachalar muskullarinning qo'zg'alishidan, Q, R, S, 
T tishlari qonirchalar muskullarining qo'zg'alishidan hosil bo'ladi. Shunga qarab 
kasallikka tashxis qo'yiladi. 
Puls (tomir urishi).
Qorinchalar qonni bosim ostida tomirlarga 
haydaganda qon tomirlarining tebranishi puls deyiladi. Pulsni teri ostida yuza 
joylashgan arteriya qon tomirlaridan yelka arteriyasi, bilakda, ikkiga shoxlangan 
joyda, chakkada va boshqa joylarda sezish va sinash mumkin. 
Qon tomirining har bir tebranishi yurakning har galgi qisqarishiga to'g'ri 
keladi. Bir yoshli bolada puls soni minutiga 110 ta, 5 yoshda 90 ta, 10 yoshda 80 
ta, 16 yoshda kattalarning pulsiga tenglashadi. 

---

112 
Odam hayajonlanganda, jismoniy ish bajarganda, yugurganda puls soni 
minutiga 180-200 martaga ko'payadi.