O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiy fanlar fakultеti

Чайнаш мускуллари 
Ч а к к а м у с к у л и (m. ternporalis) елпиғич шаклда бўлиб, бошнинг 
ён томонида жойлашган. У чакка чуқурлигидан бошланиб, ёноқ ёйи тагидан 
ўтади ва пастки жағнинг ўткир ўсимтасига бирикади. 
X у с у с и й ч а й н а ш м у с к у л и (m. masseter) тўртбурчак шаклда 
бўлиб, ёноқ ёйидан бошланади ва пастки жағ суягининг бурчагига ташқи 
томондан бирикади. 

---

37 
Т а ш қ и қ а н о т с и м о н м у с к у л (m. pterygoideus lateralis) асосий 
суякнинг қанотсимон танглай ўсимтасидан бошланиб, пастки жағнинг 
бўғим ўсимтасига бирикади. Бу мускуллар қисқарганда, пастки жағни бир оз 
олдинга чиқариб, юқорига кўтаради. 
И ч к и қ а н о т с и м о н м у с к у л (m. pterygoideus medialis) асосий 
суякнинг қанотсимон ўсимтасидан бошланиб, пастки жағ суягининг 
бурчагига ички томондан бирикади. У қисқарганда пастки жағни бир оз 
орқага тортиб, юқорига кўтаради. Бу мускуллар бир томонлама қисқарса, 
пастки жағни бир томонга қийшайтиради. 
Мимика мускуллари 
Мимика мускуллари одамда яхши ривожланган бўлиб, суякдан 
бошланиб терига бирикади. Улар қисқарганда терини бир томонга тортиб, 
кишини турли руҳий ҳолатларда акс эттиради. Мимика мускуллари асосан 
юзда жойлашади. Улар оғиз, кўз тешиклари атрофини ўраб олади. Бу мускул-
лар сўзлаш, чайнаш, нафас олишда ҳам иштирок этади. Мимика мус-
кулларига: пешана, қошни чимирувчи, мағрурлик, кўз атрофининг 
ҳалқасимон, бурун, ёноқ, юқориги лабнинг квадрат ва ит чуқурчасини 
тўлдирувчи, оғизнинг ҳалқасимон, пастки лабнинг квадрат, пастки лабнинг 
учбурчак, ияк, лунж, кулги мускуллари ва бошқалар киради. 
Кўзнинг доиравий мускули кўз косаси ва қовоқлар атрофида 
жойлашади. Улар қисқарганда юқориги қовоқ пастга тушади. 
Қошларни бир-бирига яқинлаштирувчи мускул қошни чимиради, яъни 
қошларни бир-бирига яқинлаштиради. У бир учи билан пешана суягининг 
бурун қисмига, иккинчи учи билан қошлар терисига бирикади. 
Оғизнинг доиравий мускули оғиз атрофида, лаблар ичида жойлашган. У 
қисқарганда оғизни бекитади ва лаблар бир оз олдинга чиқади. Бу мускул 
одамсимон маймунларда яхши ривожланган бўлади. 
Ёноқ мускули оғиз бурчагини юқорига ва орқага тортади. Лунж 
мускули юқори-пастки жағлардан бошланиб, оғиз бурчагига бирикади, у 
қисқарганда оғиз бурчагини opқara тортади, лунжни тишларга ёпиштиради. 
Сўриш, чайнашга ёрдам беради. 
Юқориги лабнинг квадрат мускули уч тутамдан: ёноқ боши, кўз 
косаси ости ва ички бурчак бошидан иборат бўлиб, булар пастда оғиз 
бурчагига бирикади. 
Пастки лабнинг квадрат мускули квадрат шаклда бўлиб, қисқарганда 
пастки лабни пастга туширади. 
Бурун мускули бурун қанотларида жойлашгаи. У қисқарганда бурун 
катакларини торайтиради. 
Пастки лабнинг учбурчак мускули учбурчак шаклда бўлиб, пастки лаб 
бурчагини пастга тортади. 
Кулги мускулли оғиз бурчаги билан қулоқ олди фасциясига туташган 
бўлиб, қисқарганда оғиз бурчагини четга тортади,