O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi t oshkent moliya instituti “iqtisodiyot”kafedrasi

1-jadval
Monetar siyosat vositalarining turlari².

Bevosita vositalar	Bilvosita vositalar
Foiz stavkalarini chegaralash	Ochiq bozordagi operatsiyalar
Maqsadli kreditlar	Majburiy zaxiralar
Har bir bank uchun kreditlash miqdorini belgilash	Veksellarni qayta hisobga olish mexanizmi
Har bir bank uchun hisobga olish meʼѐrlarini belgilash va boshqalar	Qisqa muddatli depozitlar mexanizmi

Yuqoridagilardan xulosa qilish mumkinki, pul-kredit siyosatini amalga oshirishda bilvosita vositalar ixtiyoriy ravishda qoʼllanilishi va sonining koʼpligi jihatidan bozor iqtisodiyoti talablariga toʼliq javob berishi bilan bevosita vositalarga nisbatan afzalligi yaqqol koʼrinmoqda. Shu bois hozirgi paytda jahonning eng taraqqiy etgan davlatlarida ham pul-kredit siyosatining bilvosita vositalarini takomillashtirish jarayonlari davom etmoqda.

Soʼnggi yillarda mamlakatimizda monetar siyosat sohasida ham bir qator ijobiy natijalarga erishildi. Xususan, investitsiya loyihalari va davlat byudjeti taqchilligini Markaziy bank kreditlari hisobidan moliyalashtirish amaliyotiga chek qoʼyildi. Bu esa Markaziy bank mustaqilligini oshirdi. Tijorat banklarining boʼsh pul mablagʼlarini Markaziy bankning depozit sertifikatlariga va maxsus depozitlariga jalb qilish boʼyicha operatsiyalar muntazam ravishda oʼtkazib borilmoqda.
Markaziy bankning obligatsiyalari muomalaga chiqarildi, muomaladagi ortiqcha likvidlilikni kamaytirishning bozor mexanizmlari yaratildi, inflyatsiya va foiz stavkalari sezilarli darajada pasaytirildi. Аmaldagi mavjud almashuv kurslari birxillashtirilib, milliy valyutaning barqarorligi taʼminlandi. Аholining banklardagi omonatlari miqdori sezilarli darajada oʼsdi. 2003 yilda Xalqaro joriy operatsiyalar boʼyicha milliy valyutaning konvertatsiya qilinishi taʼminlanib, XVFning VIII moddasi talablariga zid keluvchi barcha cheklovlar olib tashlandi. Umuman, 2003 yilda amalga oshirilgan qatʼiy monetar siyosat milliy valyuta barqarorligini taʼminlashga, inflyatsiya darajasi va foiz stavkalarini yanada pasaytirishga, pul bozorini rivojlantirish, valyuta bozorini erkinlashtirishga hamda pul mablagʼlarining bankdan tashqari muomalasini qisqartirishga yoʼnaltirildi. Oʼz navbatida, 2003 yilda depozit operatsiyalari pul taklifi va bank tizimi likvidliligini tartibga solishda eng koʼp qoʼllanilgan vosita boʼldi.
Oʼzbekistonda bank tizimini rivojlantirish va mustahkamlash, banklarning kapitallashuv darajasi, likvidligi, yaʼni toʼlov qobiliyatini oshirish uchun oldindan chora-tadbirlar amalga oshirildi. Oʼzbekiston Respublikasi hukumati tomonidan 2009-2012-yillarga moʼljallab qabul qilingan Inqirozga qarshi choralar dasturi doirasida moliya-bank tizimini mustahkamlash boʼyicha talay ishlar amalga oshirildi. Oqibatda, soʼnggi ikki yilda tijorat banklarining umumiy kapitali 2 barobar koʼpaydi. 2009-yilning oʼzida yetakchi banklarning nizom jamgʼarmalarini oshirish uchun qoʼshimcha ravishda 500 milliard soʼmdan ortiq davlat mablagʼlari ajratildi. Banklarimiz kapitalining yetarlilik darajasi 23 foizdan oshdi. Mamlakatimizda 28 ta tijorat banki Fitch Reytings, Mudis va Standartend Purs kabi yetakchi xalqaro reyting kompaniyalarning ―barqaror degan yuqori reyting bahosini olishga muvaffaq boʼldi³.