O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi sog`liqni saqlash vazirligi toshkеnt farmatsеvtika instituti

Mahsulot tayyorlash
. Daraxtda bir vaqt ichida bu yiigi — xom va o'tgan 
yilgi pishgan mevalari bo'ladi. Horn msvalar archa tagiga yozilgan chodirga 
to'kilmasligi uchun tayoq bilan qoqmasdan, daraxtni kuzda (sentabr—oktabr 
oylarida) silkitib, pishgan mevalarni yig'ib olish kerak. Keyin mahsulot 
aralash-malardan tozalanadi va ochiq havoda quyoshda yoki qurit - 
kichlarda quritiladi. 
Mahsulotning tashqi ko'rinishi. 
Mahsulot archaning mevasidan iborat. Meva 
deyarli sharsimon, diametri 8-12 mm, burishgan (qurigandan so'ng), usti 
ko'kimtir rangli mum qavati bilan qop-langan. Meva uchida uch nurli yulduzcha 
shakli (uchta yuqorigi tangacha bargchalarni birlashgan joyi) ko'rinadi. Meva po'sti 
qattiq. Mevaning ichida — yumshoq qismida 2-3 (ba'zan 4) ta, qattiq, 3—5 
qirrali urug'lari bo'ladi. 
Mevalar ustidan to'q-qo'ng'ir (qo'ng'ir-gunafshaga o'x-shash), ichi — 
yashil qo'ng'irroq rangli, hidi o'ziga xos xushbo'y, chuchmal mazaga ega. 
Mevaning namligi 15 foizdan, umumiy kuli 5 foizdan, xlorid kislotaning 10 
foizli eritmasida erimaydigan kuli 0,5 foizdan, qoraygan mevalar 9 foizdan, 
pishmagan mevalar 1 foizdan, organik aralashmalar 1 foizdan va mineral 
aralashmalar 0,5 foizdan ortiq hamda mahsulot tarkibidagi efir moy miqdori 0,5 
foizdan kam bo'lmasligi kerak. 
Kimyoviy tarkibi. 
Meva tarkibida 3,9 foiz efir moyi, 2,4 foiz flavonoidlar, 0,37 
foiz karotinoidlar, 6,15 foiz organik kislotalar, 16,2 foiz qandlar, oz miqdorda 
kumarinlar, 2,47 foiz oshlovchi va boshqa moddalar bor. 
Meva efir moyi 16,84 foiz karen, 25,01 foiz d-kamfen, 11,88 foiz a-pinen, 
14,74 foiz mirtsen va boshqa terpenoidlardan tash-kil topgan. 
Ishlatilishi. 
Meva qaynatmasi va efir moyi diuretik hamda mikroblarga qarshi 
ta'sirga ega. Shuning uchun meva damlamasi-ni O'zbekiston hududida tibbiyot 
amaliyotida peshob haydovchi vosita sifatida ishlatishga Respublika Sog'liqni 
saqlash vazirligi ruxsat berdi.