O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet149/522
Sana31.12.2021
Hajmi3,36 Mb.
#229587
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   522
Bog'liq
Материклар ва океанлар табиий географияси

O‘rta dengiz Osiyosi.  O‘rta dengiz Osiyosi yoki Levant O‘rta dengizning 

sharqiy  sohili.  bo‘ylab  shimoldan  janubga  cho‘zilgan.  Uning  shimoliy  chegarasi 

qisman  Turkiya  hududigacha  kirib  borgan,  janubi-g‘arbiy  chegarasi  Sinay  yarim 

orolining  sharqiy  chekkasidan  o‘tgan.  Levant  oblastiga  Suriya,  Livan,  Isroil  va 

qisman  Iordaniya  tog‘larining  g‘arbiy  chekka  qismi  ham  kiradi.  Suriya  cho‘li  va 

Arabiston yarim oroli bilan bo‘lgan sharqiy chegarasi aniq ifodalanmagan. Levant 

tektonik jihatdan Arabiston-Suriya kristall massivining burmalangan va ko‘tarilgan 

chekka  qismi  hisoblanadi.  Kristall  poydevor  bur  va  paleogen  yotkiziqlari  bilan 

qoplangan. 

Levantning  g‘arbiy  qismi  tog‘  pasttekislikdan  va  sharqiy  qismi  tog‘likdan 

iborat.  Qirg‘oqbo‘yi  pasttekisliti  kam  parchalangan.  U  shimolda  va  janubda 

(Suriya  va  Isroil  hududdarida)  30-50  km  gacha  kengayadi,  o‘rta  qismida  (Livan 

hududida)  1,5-3  km.  gacha  torayadi.  Pasttekislik  Levantning  aholi  eng  zich 

joylashgan  va  maksimal  o‘zlashtirilgan  rayoni  hisoblanadi.  Pasttekisliklardan 

sharqda tog‘ massivlari va platolar meridional yo‘nalashda cho‘zilgan. Tog‘larning 

eng baland joylari oblastning markaziy qismida joylashgan Livan tizmasiga to‘g‘ri 

keladi.  Bu  massivdagi  Kurnet-es-Sauda  tog‘i  dengiz  sathidan    3088    m    baland 

ko‘tarilgan. Undan shimol va janub tomon tog‘ massivlari va platolar 1500-1000 

gacha pasayib boradi. Ohaktoshli tog‘larda Karst hodisalari yaxshi rivojlangan.   

O‘rta  dengiz  sohilidagi  tog‘larning  sharqiy  qismidan  meridian  bo‘ylab 

cho‘zilgan  tektonik  cho‘kma  o‘ggan.  U  Arabiston  yarim  orolini  Sinay  yarim 

orolidan  ajratib  turadi.  Tektonik  cho‘kmaning  qiyofasi  graben  shaklida  bo‘lib, 

chuqurligi shimoldan-janubga tomon orta boradi. CHo‘kma o‘z navbatida Ul-Gab, 

Bekaa, O‘lik dengiz grabenlariga bo‘linadi. Iordaniya hududidagi grabenlar ancha 

chuqur va qisman ko‘llar bilan band. O‘lik dengizining akvatoriyasi okean sathidan 

400  m,  botiqning  tagi  748  m  pastda  joylashgan.  Tektonik  cho‘kmaning  bu  qismi 

Gxor  deb  ataladi-Oblastning  sharqiy  qismida  Antilivan  tog‘  tizmalari  mavjud 

bo‘lib, ularning balandligi o‘rta qismida 2659 m ga Xermon massivida 2800 m ga 

etadi.    

O‘rta  dengiz  Osiyosi  hududida  yoz  faslida  tropik  havo  hukmronlik  qiladi, 

havo quruq va issiq bo‘ladi. Qishda siklonlar faoliyati tufayli yog‘ingarchilik ko‘p 

bo‘ladi.  Iyulning  o‘rtacha harorati    24°, 28°S,  O‘lik dengiz  sohillarqda  30°S  dan 

yuqori  ko‘tariladi.  Eng  yuqori  harorat  50°S  gacha  etadi.  YAnvarning  o‘rtacha 



harorati Bayrutda 13°S ni, Suriyada 4°, 5°S ni, O‘lik dengiz atrofida 11°, 12°S ni 

tashkil etadi. Atmosfera yog‘inlari g‘arbdan sharqqa va shimoldan janubga tomon 

kamayib boradi. Livan tog‘larining g‘arbiy yon bag‘rlarida  1000-2000 mm, Isroil 

va  Iordaniya  pasttekisliklarida  500  mm,  O‘lik  dengiz  sohillarida  200  mm  yog‘in 

tushadi.  Tog‘  vodiylarida  va  sharqiy  rayoniarda  500-300  mm  atrofida  yomg‘ir 

yog‘adi. 

Er  usti  suvlari  kam  rivojlangan.  Tog‘larning  g‘arbiy  yon  bag‘ridan 

boshlanuvchi  daryolar  qisqa  va  kam  suv.  SHulardan  doimiy  oqimga  ega  bo‘lgan 

Naxr-ul-Litani va Naxr-ul-Asi daryolari O‘rta dengizga quyiladi. Eng yirik Iordan 

daryosi  Xermon  massividan  boshlanib,  Gxor  grabenidan  oqib  o‘tadi  va  O‘lik 

dengizga quyiladi. Levantda tektonik cho‘kmalarda hosil bo‘lgan ko‘llar ham bor. 

Bular O‘lik dengiz, Tiveriada va Xula ko‘llaridir. O‘lik dengiz suvining sho‘rligi 

jihatidan  dunyoda  birinchi  o‘rinda  turadi.  Suvining  o‘rtacha  sho‘rligi  260  °/

00



chuqurlikka tushgan sayin bu ko‘rsatgach 300°/

00

 dan ham oshadi. 



Levantning  tuproq-o‘simlik  qoplami  subtropik  xarakterga  ega.  Dengiz 

sohillarida  va  tog‘larniig  g‘arbiy  yon  bag‘rlarida  O‘rta  dengiz  subtropigiga  xos 

landshaftlar tarkib topgan. YAxshi rivojlangan qizil va jigar rang tuproqlar makvis 

va gariga tipidagi doimiy yashil butazorlar bilan qoplangan. Doimiy yashil emanlar 

juda siyrak tarqalgan. YOg‘ingarchilik ko‘p bo‘ladagan joylarda chinor va zarash 

lardan  tashkil  topgan  keng  bargli  o‘rmonlar  va  sarv  bugazorlari  uchraydi. 

Oblastning  janubiy  qurg‘oqchil  rayonlarida  kserofit  qiyofadagi  butazorlar  paydo 

bo‘ladi.  Typik  sho‘r  tuprokli  cho‘llarda  shuvoq,  sho‘ra,  olabuta,  saksovul  va 

akandyalar  o‘sadi.  Tog‘larning  1000  m  dan  yukori  kismida  Livan  kedri,  pixta, 

alepp  qarag‘ayi  kabi  igna  bargli  endemik  daraxtlar,  2000  m  dan  balandda 

daraxtsimon mojjevelniklar, eng baland qismida esa alp o‘tloqzorlari joylashgan. 

Levantda  dehqonchilikning  sug‘oriladigan  va  sug‘orilmaydigan  turlari 

rivojlangan. Tog‘larning terrasalashtirilgan quyi qismida bananlar, sitruslar, baland 

qismida  toklar,  zaytul  daraxtlari,  shaftoli,  olma  va  noklar  ekiladi.  Qurg‘oqchil 

rayonlardagi  cho‘l  landshaflari  o‘rtasida  voxalar  uchraydi.  Janubiy  voxalarda 

tropik o‘simliklardan finik palmasi keng tarkalgan. 

Levantning  fauna  tarkibida  qoplon,  sirtlon,  chiyabo‘ri,  karakallar  uchraydi. 

Tog‘  o‘rmonlarida  yovvoyi  echki,  toshloq  erlada  damanlar  yashayda. 

Kemiruvchilardan qo‘shoyok, jayra va quyonlar harakterli. 


Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   522




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish