O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

Tundra va o‘rmonlarning o‘zaro munosabatlari. Tundra va o‘rmonlar juda 

murakkab  dinamik  rivojlanish  xususiyatlariga  ega.  Bu  tug‘rida  geograf  va  biolog 

olimlar  tomonidan  bir  kator  fikr  va  mulohazalar  bayon  etilgan.  L.S.Bergning 

ta’kidlashicha  iqlimning  sovushi  tufayli  tabiatda  tundraning  o‘rmonlarga  bostirib 

kelishi  sodir  bo‘lgan.  G.I.Tanfylev  bunday  hodisani  iqlimni  sovushi  bilan  emas, 

balki  boshqa  omil  bilan  bog‘laydi.  Uning  fikricha  o‘rmonlarning  chekkalarida 

qishda  qalin  qor  uyumlari  to‘planib  qolib,  ularning  bahorda  erishi  tuproqlarni 

botqoqlantirib,  daraxtlarni  halokatta  olib  keladi.  V.R.Vilyams  tundra  va 

o‘rmonlarning  o‘zaro  munosabatini  va  ularning  bir-biriga  bostirib  borishini 

boshkacha  tahlil  qiladi.  Uning  g‘oyasiga  ko‘ra  vakt  o‘tishi  bilan  iqlimning 

o‘zgarishiga  bog‘liq  bo‘lmagan  holda  yosh  tundra  landshaftlari  evolyutsion  yo‘l 

bilan o‘rmon landshaftlariga aylanadi. 

F.N.Milkovning  fikricha  o‘rmon-tundra  sharoitida  ikki  xil  flora  kompleksi-

tundra  va  o‘rmon  o‘simliklarini  bir-biriga  bostirib  kelishida  yangi  tektonik  omil 

ham  katta  rol  o‘ynaydi.  Yangi  tektonik  harakatlar  natijasida  chukish  sodir 

bo‘layotgan pastlik joylarda botqoqlanish jarayoni kuchayib, o‘rmon o‘simliklarini 

o‘sish  sharoitini  qiyinlashtiradi.  Bunday  uchastkalarda  botqoqli  tundralar 

rivojlanib,  o‘rmonlarga  bostirib  kela  boshlaydi.  Faol  ko‘tarilayotgan  joylarda 

aksincha,  botqoqlanish  jarayoni  kuchsizlanadi,  o‘rmonlarni  o‘sishi  uchun  qulay 

sharoit  vujudga  keladi.  Bu  esa  o‘rmonlarni  tundraga  bostirib  kirishiga  imkoniyat 

yaratadi.  O‘rmon-tundra  zonasida  o‘rmonlarning  maydonini  qisqarib  ketishiga 

antropogen omil ham sabab bo‘lgan. Shuning uchun o‘rmonlarning shimol tomon 

kirib borishi, bu birinchi navbatda sun’iy o‘rmonsizlashtirilgan yerlarni  o‘rmonlar 

tomonidan o‘zlashtirib olinishidir.