O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

Arktika  sahrolari.  Arktika  sahrolarining  tabiiy  sharoiti  juda  og‘ir  bo‘lganligi 

sababli o‘simliklar yaxshi rivojlanmagan va ular bir-biridan ajralgan holda tup-tup 

bo‘lib o‘sadi. Bu yerda o‘simliklar turi juda kam bo‘lib, Frans Iosif Yerida 40 turga 

yakin,  Severnaya  Zemlyada  50  turga  yaqin  va  h.k.  Gulli  o‘simliklarning  turi  40 

tadan  oshmaydi.  Arktika  sahrolarga  Arktiga  orolaridan  tashqari  mpsriknpng  eng 

shimoliy dismi bulgan Taymir yarim oroli ham qaraydi. Bu o‘simlik zonasida mox 

va lishayniklardan tashqari qutb lolasi, alp mushukquyrug‘i, qiyoqlar, bo‘tako‘zlar, 

Arktika-alp  butachalari  uchraydi.  Arktika  sahrolarida  provinsial  tafovutlar  ham 

sezilarli  darajada  ko‘zga  tashlanadi.  O‘simlik  zonasining  iqlimi  namroq  bo‘lgan 

g‘arbda gulli o‘simliklar ko‘pchilikni tashkil etsa quruqroq iklimli sharqqa tomon 

borgan  sari  driada  va  mox  o‘simliklar  guruhining  roli  orta  boradi.  Arktika 

sahrolarining  Osiyo  sektoridaga  ochiq  yerlar  YYevropa  sektoriga  nisbatan 

o‘simliklar bilan ko‘proq qoplangan. Bu esa ikqlimning provinsial o‘zgarishi bilan 

bog‘liqdir. 

Tundra.  Arktika  sahrolaridan  janubda,  materikning  Shimoliy  Muz  okeani 

qirg‘oqlari  bo‘ylab  tundra  o‘simlik  tipi  tarqalgan.  Uning  tarkibida  moxlar 

lishayniklar,  butachalar  va  qisman  butalar  yetakchi  rol  o‘ynaydi.  Tundra 

o‘simliklarining  yaxshi  rivojlanishi  uchun  iseqqlik  yetishmaydi.  Ular  asosan  yer 

bagrlab  usadi,  bu  esa  o‘simliklarga  tuproqdagi  iseqqlik  va  namdan  yaxshi 

foydalanish  imkonini  beradi.  Shuning  uchun  tundra  o‘simliklarining  bolishsimon 

va  stlannik  (yer  bagrlab  o‘suvchi)  shakllari  keng  tarqalgan.  Tundrada  ko‘pincha 

ko‘p  yillik  o‘simliklar  o‘sadi,  ularning  aksariyati  (brusnika,  klyukva,  Kassandra, 

bagulnik,  golubika  va  boshkalar)  doimiy 

yashil  bo‘tachalardir.  Buta 

o‘simliklaridan lakana kayin, qutb toli va boshkalar uchraydi). 

Tundrada  doimiy  yashil  butalar  va  gulli  o‘simliklar  bilan  bir  katorda 

lishayniklar  ham  keng  tarkalgan.  Bular  alektoriya,  netrariya,  klyadoniya,  bug‘u 

lishaynigi  (yagel)  va  boshqalar.  Yagel  shimol  bug‘usi  eng  sevib  yeydigan 

ozuqadir. Tundra o‘simlik tipi uchta tinchadan shimolda arktika tundrasi, o‘rta pol 

osada  tipik  tundra  va  janubda  bo‘tazorli  tundradan  tashkil  toptan.  Tundra 

---

o‘simliklari shimol bug‘ulari uchun yozgi yaylov sifatida foydalaniladi. Eng yaxshi 

yaylov yagelli tundra hisoblanadi. 

O‘rmon-tundra.  Tundra  va  o‘rmon  o‘simlik  tiplari  oralig‘idagi  o‘tkinchi  tor 

polosada o‘rmon-tundra joylashgan. Bu zonada bir vaqtning o‘zida ham o‘rmonlar, 

ham  tundra  o‘simliklar  guruhi uchraydi. O‘rmon-tundradagi o‘rmonlar o‘ziga  xos 

harakterga ega bo‘lib, ular siyrak, qing‘ir-qiyshiq uncha baland emas, daraxtlar bir-

biridan ancha uzoqda o‘sadi. Daraxtlarning ildizlari chuqurga kirib bormagan, ular 

tuproqning  quyosh  isitadigan  eng  yuqori  katlamida,  yon-atrofga  tarqalib 

joylashgan.  Shuning  uchun  ham  daraxtlar  juda  siyrak  bo‘lib,  bir-biriga  yaqin 

o‘saolmaydi.  Yorug‘  siyrak  daraxtlar  to‘p-to‘p  bo‘lib  o‘sadi.  Botqoqlangan 

yerlarda qalin tor katlamlarini vujudga keltiraditan sfagn yo‘sinlari keng tarqalgan. 

O‘rmon-tundra  shimol  bug‘ularini  boqishda  qishki  yaylov  sifatida  keng 

foydalaniladi.