O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Nazarot savollari:

1.Poliz ekinlari zararkunandalarga qarshi qanday insektisidlar qo’llaniladi?

2. Qanday poliz ekinlarida pestisidlar qo’llanilmaydi?

3.Enkarziya qanday maqsadda qo’llaniladi?

24 -mavzu: Mevali bog’larning so’ruvchi va kemiruvchi zararkunandalari Reja:

1. Mevali ekinlarning asosiy so’ruvchi zararkunandalariva ularga qarshi kurash tizimi.

2. Mevali ekinlarning asosiy kemiruvchi zararkunandalariva ularga qarshi kurash tizimi.

Meva bog’larda kemiruvchi va so’ruvchi bo’g’imoyoqli zararkunandalar, kasallik qo’zg’atuvchilar va begona o’tlar zarar yetkazadi. Meva bog’larda va ko’chatzorlarda olma qurti, olma biti, (shira) olma kuyasi, olma filchasi, olma qon biti, tok ipak qurti, O’rgimchak kana va meva kanasi olxo’ri qurti, kaliforniyaqal qondori va boshqa ko’plab zararkunandalar zarar yetkazadi. Ko’chatlarni ildizini mart uch tishli va zararli buzoqboshilarni ichinkalarini zararlaydi.

Olma biti(Aphis pomi Deg.). Olma, nok, behi va boshqa daraxtlarga tushadi. Keng tarqalgan tur bo’lib olma o’sadigan deyarli barcha xududlarda uchraydi. Shira bosgan barg va novdalar o’sishdan to’xtab buraladi, hatto quriydi.Bitlar daraxtlarning yosh shoxlarida tuxum shaklida qishlab chiqadi. Bahorda kurtaklar yoziladigan vaqtgacha tuhumlardan lichinkalar chiqadi, ular avval bo’rtgan kurtaklardagi shirani, keyinchalik barg va gullardagi shirani so’radi. Buning natijasida barglar buralib qoladi. Bitlarning yetuk zoti olma qiyg’os gullagan vaqtgacha paydo bo’ladi. Olma bitimavsumda 15 ta bo’g’in beradi. Har bir urg’ochi zot: bahorda 50 ta gacha, yozda esa 20-30 ta lichinkani tirik tug’adi. Yozning jaziyrama kunlari Bitlarning umumiy rivoji susayadi, bunga tabiiy kushandalarni (koksinellidlar, afidiidlar, oltinko’z va b.) ko’payganligi ham sababchi bo’ladi. Va nihoyat, sentyabrdan boshlab olmada (ayniqsa yosh barglarida) Olma bitiyana ko’paya boshlaydi. Ohirgi avlodlarida erkak va urg’ochi zotlari paydo bo’lib qo’yilgan tuxumlari qishlab qoladi.

Qizilqon biti– EriosomalanigerumHausm. olmaning ashaddiy zararkunandalaridan biri. U O’zbekistondan tashqari barcha qo’shni mamlakatlarda, hamda boshqa davlatlar xududida keng tarqalgan. Qizil qon biti O’rta Osiyo sharoitida har hil yoshdagi lichinka va yetuk zot shakllarida olma daraxtlarining ildizlarida, po’stloq ostida va yo’g’on shoxlarning asosida qishlaydi. Mart-aprel oylarida bu shira yotgan joyidan uyg’onib xaraqat boshlaydi. Daraxt tanasining nozik (ochiq) joylariga yopishib gala hosil qiladi. Bunday joylar oq paxta kabi qoplama bilan qoplan-ganday bo’lib tuyuladi. Qizil qon bitimavsumda 15-16 ta bo’g’in berib rivojlanadi. Zararlangan daraxt va novdalarda g’urralar paydo bo’lib novda: qing’ir-qiyshiq bo’lib, rivojla-nishdan orqada qoladi. Qizil qon shirasining lichinkalari to’rt marta po’st tashlab rivojlanadi. Ular daraxtga yopishib olgan joyidan ko’chmay bir joyda voyaga yetadi. May oyidan boshlab qizil qon bitikoloniyalarida qanotli zotlar paydo bo’la boshlaydi; maqsadi – boshqa joylarga tarqab ketishdir. Lekin bu zararkunanda joydan – joyga asosan qo’chatlar bilan birga tarqaydi. Qizil qon shirasining juda samarali tabiiy kushandasi mavjud. Bu – mayda afelinus yaydoqchisidir (AphelinusmaliHald.). Bu yaydoqchini labora-toriyalarda ko’paytirib tabiatni boyitishga qaratilgan usul-lar yaratilib foydasi amaliy tasdiqlangan.