O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Pomidor kladosporiozi (qo’ng’ir dog’lanish, barg mog’ori). Kasallikni Cladosporium fulvum gifomiset zamburug’i qo’zg’atadi. Kladiosporioz butun dunyoda tarqalgan vau issiqxonalarda pomidorning asosiy kasalliklaridan biridir. Ochiq dalalarda kamroq uchraydi. O’zbekistonning janubida issiqxonalarda pomidorning eng keng tarqalgan va xavfli kasalligi hisoblanadi. Kasallikning kuchli epifitotiyalari ba’zan ochiq dalalarda ham rivojlanadi. Kasallik pomidorning gullash-meva tugish paytlarida boshlanadi va asosan barglarini zararlaydi. Uning birinchi belgilari – pastki barglar ustida sariq yoki och-yashil, barglar ostida esa (o’sha dog’larning tagida) rangsiz, sarg’ish yoki och-qo’ng’ir dog’lar paydo bo’lishidir (5 va 6 rasmlar). Barg ostidagi dog’lar yashil-qo’ng’ir (yoki kulrang-qo’ng’ir) tusli mayin mog’or bilan qoplanadi. Kasallik tezda tepa yarus barglariga o’tadi. Kuchli zararlangan barglar olachipor tus oladi va quriydi. Zararlangan to’qimalar ustida zamburug’ millionlab konidiyalar hosil qiladi va kasallik ular yordamida tarqaladi. Konidiyalar havo oqimlari, suv tomchilari va ishchilar vositasida tarqaladi. Ular 6-34єS (optimum 22-25єS) harorat va 75-98% namlikda, yorug’lik kam yoki yo’q paytida (kechalari) o’sadi va barglarni zararlaydi. Kasallik 20-27єS havo harorati va 90 % dan yuqori nisbiy namligida juda tez (soatlar ichida) tarqaladi va rivojlanadi. Kladosporiozning inkubasion (yashirin) davri 10-12 kun. Namlik 70% dan past bo’lsa, kasallik rivojlanmaydi. Qo’zg’atuvchi zamburug’ tuproq ustida o’simlik qoldiqlarida, urug’lik ustida, issiqxonalarda esa – so’rilar va boshqa jihozlar ustida ham uzoq vaqt (10 oy yoki ko’proq) davomida saqlanadi. Kasallik boshlangandan 1-1,5 oy o’tgach, pomidor gullashdan to’xtaydi, mevalar o’sishi juda sekinlashadi. Kasal o’simliklar sog’lomlaridan 1-1,5 oy oldin qurib qoladi. Natijada, kasallik boshlanish davriga qarab, hosil 9,3% dan 96,5% gacha pasayadiⁱⁱ. Ko’pincha issiqxonalarda 30-40% va undan ham ko’proq hosil yo’qotiladi.