O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Pomidor fitoftoroziniPhytophthora infestans oomiset zamburug’i qo’zg’atadi. Keyingi yillarda pomidor fitoftorozi O’zbekistonda issiqxonalarda keng tarqalgan kasallikka aylandi (Isomiddinov, Rahmatov, 2007). Salqin va nam (yomg’irli, shabnamli) ob-havoda pomidor mevalarining 60-70 foizi zararlanishi mumkin (Ganiyev, Nedorezkov, 2005). Kasallik o’simliklar gullash paytida boshlanadi. Barg bandlari pastga bukiladi va barglar osilib qoladi; barglarning ustida qaynoq suvga kuyganga o’xshash dog’lar paydo bo’lib, ular so’ngra qo’ng’ir yoki to’q-qo’ng’ir tus oladi, keyinchalik barg to’qimasi biroz oqarib, yupqa qog’ozsimon bo’lib qoladi (3 rasm, o’ngda). Nam ob-havoda barglar ostidagi dog’lar atrofida mayin, yupqa, oqish mog’or qatlami paydo bo’ladi. Yuqori namlik va iliq haroratda barglar butunlay chirishi va deyarli barcha o’simliklar halok bo’lishi mumkin. To’pgullar zararlanganida gulbandlar va kosachabarglari qorayadi va qurib qoladi. Zararlangan novdalarda uzunchoq yoki o’zgaruvchan shaklli, qizg’ish- qo’ng’ir dog’lar rivojlanadi, novda va barglar kuyganga o’xshab qoladi. Mevalar ustida qattiq, noto’g’ri shaklli, qo’ng’ir tusli, usti biroz g’adir-budur dog’lar va yaralar paydo bo’ladi (4 rasm). Bunday mevalar ikkilamchi mikroorganizmlar ta’sirida tezda butunlay chiriydi. Kasallik rivojlanishi uchun yuqori namlik (yomg’ir, shabnam) va salqin harorat (10 -25^oS) qulay sharoit hisoblanadi. Zamburug’ ochiq dalalarda tuproq ustida o’simlik qoldiqlarida va ituzumdoshlar oilasiga mansub begona o’tlarda qishlaydi. Kasallik ekinga qo’shni dalalardagi kartoshka va pomidordan ham tarqaladi. Ko’chatxonalarda kasallik paydo bo’lishi juda xavfli; yuqori haroratda kasallik belgilari yuzaga chiqmasligi mumkin, ular ochiq dalaga ko’chirib ekilgach, fitoftoroz o’choqlarini paydo qiladi. Dalada pomidorda fitoftoroz kartoshkada paydo bo’lishidan oldin kuzatiladi. Qo’zg’atuvchi zamburug’ning har xil irqlari mavjud va pomidor navlari ular bilan har xil darajada zararlanadi. Qo’zg’atuvchining belgilari va kurash choralari “Kartoshka fitoftorozi” bo’limida keltirilgan.