O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Chet mamlakatlardan o’tib qolishi mumkin bo’lgan tok zararkunandalari orasida eng xavflisi tok shirasi – fillokseradir.

Tok shirasi yoki filloksera – Phylloxera vastatrix Planch.

Tarqalishi. Tok shirasining vatani Shimoliy Amerika-dir. U XIX asrda Yevropaga tasodifan olib o’tilib keng tar-qay boshlagan. Hozirda uni Fransiya, Ispaniya, Italiya, Shveysariya, Qrim, Moldaviya, Ukraina, Ozarbayjon, Arma-niston, Gruziya va Dog’istonning ayrim tumanlarida uchratish mumkin. Xitoy va Hindistonda ham uchraydi.

Ta’rifi. Fillokseraning ikki shakli mavjud: biri tok-ning yer ostki qismini, ikkinchisi yer ustki qismini zarar-laydi. Uning erkak va urg’ochi, qanotli va qanotsiz shakllari mavjud. Ildizga zarar yetkazadigan qanotsiz urg’ochisining uzunligi 1 mm keladi, oval shaklda, biroz yassilangan, sarg’ish-yashil rangli bo’lib, orqasi bo’ylab qator-qator qoramtir so’galchalar joylashadi. Bargga zarar yetkazadigan partenogenez yo’li bilan ko’payuvchi qanotsiz urg’ochisi kattaroq (1,2-1,5 mm), noksimon shaklda bo’lib, rangi och yashil-qo’ng’ir bo’ladi. Unda ildizga zarar keltiradigan shakli uchun xos bo’lgan qoramtir so’gal-chalar bo’lmaydi. Ikki jinsli bo’g’inining zotlari mayda (0,25-0,45 mm), ularda qanot bo’lmaydi va og’iz apparati rivojlanmagan. Rangi sariq-yashil yoki sariq-qo’ng’ir bo’ladi. Tuxumi oval shaklda, och yoki to’q sariq, bo’yi 0,36-0,40 mm keladi. Qishlaydigan tuxumi maydaroq (0,27 mm), yashil rangda.