O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Botulizm
Botulizm nerv sistemalari zararlanishi bilan ifodalanadi gan 
ovqatdan og‗ir zaharlanishdir. 
Qo„zg„atuvchisi: 
U harakatchan, issiqlikka chidamli, qobiq 
hosil qiluvchi va kuchli zaharga ega, yo‗g'on tayoqchadir. 
Botulizm tayoqchalari A, B,°C O, E, G‗ turlariga bo'linadi. 
Respublikamizda A, V va E turlari kasallik qo'zg‗atadi. 
Tarqalishi: 
Botulizm qo'zgatuvchisi uy hayvonlari va 
yovvoyi hayvonlar, qushlar, qisqichbaqalar, baliqlar organizmida 
yashaydi. Ularning axlati orqali tashqariga ajraladi. Tashqi 
muhitda qobiq hosil qiladi va uzoq vaqt saqlanadi. Oziq - 
ovqatlarga tushib havosiz muhitda o‗sadi va kuchli zaharini 
(botulotoksin) ajratadi, bu ovqatlardan iste‘mol qilinganda 

---

188 
odamlar 
zaharlanishi 
mumkin. 
Hozirgi 
paytda 
go‗sht 
mahsulotlaridan kasallanish kamdan kam uchraydi. Kasallik 
ko'proq uyda konservalangan qo‗ziqorin, bodring, pomidor va 
baqlajon iste‘mol qilinganda kelib chiqadi. 
Yashirin davri 
2-4 soatdan 10 - 14 kungacha, ko'pincha 6 - 
24 soat davom etadi. Kasallik ko‗pgina hollarda o'tkir, 
botulizmga xos bolmagan belgilar: umumiy holsizlik, bosh 
og'rishi, bosh aylanishi, uyquning buzilishi, ko'ngil aynishi, 2 -4 
marta qayt qilish va ichi ketishi bilan boshlanadi. Botulizmda ich 
ketishi va qayt qilish uzoq davom etmaydi (6 -24 soat). Kasallik 
boshlanganidan bir necha soatdan keyin yoki birinchi kunning 
oxiriga borib kasallikka xos belgilar: so‗lak bezlari, burun -
yutqun va yuz mushaklarini faoliyatining buzilishi kabi belgilar 
paydo bo‗ladi. Ko‗z oldida to‗r paydo bo‘lishi yoki ko‗zning 
xiralashuvi, narsalarning ikkita bo‘lib ko'rinishi, o'qiganda 
harflarning qo‗shilib ketishi kabi belgilar bemorning dastlabki 
shikoyatlaridan hisoblanadi. Bemorlar og‗iz qurishidan va ko'p 
chanqashdan shikoyat 
qiladilar. 
Bemorning 
tovushi 
ham 
o'zgaradi, u pasayib, xirillab so‗zlar tushunarsiz chiqadi liatto 
ovozning yo'qolishi kuzatilishi mumkin. Ko'pincha qattiq quruq 
va suyuq ovqatni yutish qiyinlashadi, suyuq ovqat qisman nafas 
yo‘liga tushib, bemorlar qalqib qoladilar, qisman esa ovqat 
burundan qaytadi. 
Bemor 
ko‗zdan kechirilganda mushaklari bo'shashgan, 
xamirsimon bo‗lib qoladi. Yuqori qovoqlarining osilib tushishi, 
ko'z qorachiqlarining kengayishi, bar xil kattalikda bo‘lishi, 
yorug‗likka akkomodatsiyasining buzilishi, g'ilaylik aniqlanadi.
Belgilari 
es-hush 
joyida 
bo'la 
turib 
rivojlanadi. 
Sezuvchanlikning buzilishi kuzatilmaydi. Kasallikning oxirgi 
davrida ko‗proq nafas funksiyasi buziladi. Bemorlar qiynalib, 
tez-tez yuza nafas oladilar. Ular ko'krakda og‗riq turishidan, 
havo yetishmasligidan shikoyat qilishadi, o‗rinda alahsirashadi. 
Kislorod yetishmasligi, ko'karish rivojlanib , nafas buzilishining 
zo'rayib borishi o'limning asosiy sababidir.