O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

3.12.-rasm. Nafas olish organlarini yakka himoyalash 
vositalari tasnifi. 
Protivogazlar odatda, ma‘lum turdagi zararlovchi moddalardan hi- 
moya etishga mo‗ljallangan turli filtrlovchi-yutuvchi qutilar bilan jihozla 
nadi (3.7.-jadval). 
3.11.-rasm. Filtrlovchi protivogazlar: 
 
Nafas olish organlarini yakka himoyalash vositalari 
Filtrlovchi 
Protivogazlar 
Rеspiratorlar 
- fuqarolar uchun GP-7,GP-
7VM 
- bolalar uchun PDF-2D,
PDF-Sh, KZD-6 
- sanoat uchun PFM-1 
- umumharbiy 
- changa qarshi: Lеpеstok, R-2 
- aerozolga qarshi: Lеpеstok-
200, Astra-2 
- sanoat: RU-67, RPG-67, RPG-01 
O‘zini himoyalovchilar 
Oddiy vositalar 
- gaz-tutundan himoyalash
kopmlеkti:GDZK,GDZK-U 
- paxta-dokali bog‘ich 
- changa qarshi gazmol
ниқоб 
Tabеldagi 
Tabеldan tashqari 
- izolyatsiya qiluvchi protivogazlar:
IP-4, IP-5, IP-6 
- izolyatsiya qiluvchi raspеratorlar:
GDU-3, ShS-20m 
- kislorodli: KIP-8, KIP-10 
- siqilgan havo bilan: Vlada,
ASV-2 
- shlangli: PSh-1, PSh-2 
Izolyatsiya qiluvchi 

---

80 
3.7.-Jadval 
Fuqaro protivogazidagi qo‗shimcha qutilar tasnifi 
Quti turi 
Qanday zaharli moddalardan himoya 
qiladi 
Himoyalas
h vaqti 
Og‗ir
ligi, 
g 
DPG-3 
Ammiak, 
dimetilamin, 
xlor, 
nitrabenzol, 
tetroetilqo‗rg‗oshini, 
oltingugurtvodorod, fenol, furfurzol, 
xlorli vodorod, xlorsian, etilmerkaptan 
1 
sotagacha 
350 
DPG-1 
DPG-3 kabi,bundan tashqari azot dioksi 
di,metil xloridi,etilen oksid iva uglerod 
oksidi 
1 
sotagacha 
500 
PZUK 
Ammiak,xlor,azot 
oksidi,dimetilgidra 
zin,fosgen,uglerod 
sulfidi,oltingugurt 
dioksidi,ftorli vodorod,xlorsian,uglerod 
oksidi 
30-40 min 
810 
Gopkalitli 
quti 
Uglerod oksidi 
1,5 
soatgacha 
500 
Izolyatsiya 
qiluvchi 
protivogazlar (IP-4, IP-5, IP46, 
IP46M) nafas olish organlarini, 
ko‗zni, yuz terisini havodagi 
barcha zararli moddalar dan 
tozalashga mo‗ljallangan. Bu 
protivogazlarni havoda kislorod 
yetishmaganligida ishlatiladi. Bu 
protivogazlar 
regeneratsiya 
patronida nafas olish uchun havo 
kislorod bilan boyitiladi. 
2) 
respiratorlar 
(3.13.-
rasm), changa qarshi gazmol 
niqob (3.14.-rasm) va paxta-dokali bog‗ich (3.15.-rasm). Eng keng 
tarqalgan R-2 respirator bo‗lib, u nafas olish organlarini radioaktiv va 
tuproq changidan va bakterial vositalar ta‘siridan himoya qilishda ishlati 
ladi. 
Keng tarqalgan sanoat respirator larini tavsiflari 3.8.-jadvalda kel- 
tirilgan 
3.13.-rasm. R-2 rеspiratori:
1-yarim niqob; 2-nafas olish klapanlari;
3-nafas chiqarish klapani; 4-burun qisqichi;
5-boshqa taqiladigan tasma. 

---

81 
Changa qarshi gazmol ni qob (PTM-1) va paxta-dokali bog‗ich 
nafas olish yo‗llarini radiokativ chang va bakterial vositalardan himoya 
qilishda ishlatiladi. Zaharlovchi moddalardan ular himoya qilmaydi. 
PTM-1 ikki qismdan iborat: niqob korpusi va bog‗ich. 
Paxta-dokali bog‗ich aholi tomonidan mustaqil tayyorlanadi. 
Terini himoya qilish vositalari: 
Terini izolyasiyalovchi himoya vositalari rezinalashtirilgan 
materialdan tayyorlanadi va odamlarni zararlangan hududlarda ko‗p vaqt 
davomida bo‗lganlarida, zararlanish o‗choqlarida degazatsiya, dezaktiva 
tsiya va dezinfeksiya ishlarini bajarish vaqtida foydalaniladi. Izolyatsiya 
lovchi himoya vositalariga L-1 yengil himoya kostyumi, himoya 
kambinzoni va kostyumi va umum harbiy himoya komplekti tegishli. 
3.8.-Jadval 
Sanoat respiratorlarini tavsifi 
To‗ldiruvchini 
belgilanishi 
Himoya etiladi 
gan 
zaharlovchi 
modda 
Nominal konsen 
tratsiyasi, g/m
3
Himoyalash vaqti, 
min 
RU-60m 
RPG-
67 
A 
Benzol 
2 
90 
50 
B 
Oltingugurt 
angidridi 
2 
20 
30 
Ammiak 
2 
20 
30 
KD 
Oltingugurtli 
vodorod 
2 
20 
50 
G 
Simob bug‗lari 
0,1 
90 
1200 
Terini filtrlovchi himoya vositasi. Bu 
komplekt 
terini 
zaharlovchi 
modda, 
shuningdek radioaktiv chang va bakterial 
vositalardan himoya qiladi. 
Terini oddiy himoya vositalari - 
barcha aholini himoya vositasi hisoblanadi. 
Bunga odatdagi kiyimbosh (plash, 
palto, kapyushon, qo‗lqop va boshqalar) 
kiradi. 
3.14.-rasm. PTM-1 changa
qarshi gazmol niqobi: 
1-niqob korpusi; 2-oynaklar;
3-boqich; 4, 5-rеzinali tasmalar;
6-pastki bog‘ich. 

---

82 
Shunday qilib, terini 
himoya qilish vositalari 
odam terisini ZM, RM va 
bakterial vosita parlari va 
tomchilaridan, 
shuningdek butunlay alfa-
zarrachalardan 
himoya 
qiladi. 
Tibbiy 
himoya 
vositasiga shaxsiy AI-2 
aptechkasi 
kiradi. 
U 
jarohat 
olinganda 
va 
kuyishda o‗z o‗ziga va 
boshqalarga yordam berishga, shu ningdek ZM, bakterial vositalarni va 
ionizatsiya qiluvchi nurlarning ta‘siri ni kamaytirishda ishlatiladi. 
Shaxsiy himoyaga qarshi paket tomchili suyuq ZM tanani ochiq 
joylariga yoki kiyimga tushganida zararsizlantirish uchun ishlatiladi.