O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat chet tillar instituti sharq tillari fakulteti kurs ishi mavzu: Yapon va o’zbek tillarida kelishik kategoriyalarining qiyosiy tahlili Bajardi: Ilmiy rahbar

BOSH REMATIК KELISHIK “が”格
Kelishik ko'rsatkichi “が”
Nutqdagi yangi axborotni ifodalovchi egalik kelishigi sitatida qo’llaniladi.
Ma’lumki bosh tematik kelishik va bosh rematik kelishiklarni qo’llash bir qator
qiyinchiliklar tug’diradi, shu bois bu masalaga chuqurroq to’xtalamiz. Rematik
gaplar quyidagi holatlarda qo’llaniladi.
1.Yangi axborot ega bo’lib kelganda ishlatiladi.
Bunday gaplar “Kim bu kim?”, “Kim nima qildi?”, “Nima bu nima?” kabisavollarga javob beradi. Masalan:
どなたがあなたの先生ですか。
Sizning o’qituvchingiz kim?
山田さんが私の先生です。
Janob Yamada mening o’qituvchim.
So’roq so’zlardan so’ng doimov がishlatiladi. Agarda so’roq so’zi egadan
keyin kelsa は ishlatiladi.
どれが先生の本ですか。
Qaysi bir kitob o’qituvchiniki?

先生の本はどれですか。

O’qituvchining kitobi qaysi?
あなたの先生はどなたですか。
Sizning o’qituvchingiz kim?
Yana bir nechta misol keltiramiz:
だれが当直ですか。- Navbatchi kim?
私が当直です。- Men navbatchiman.
どこが出口ですか。- Chiqish qayerda.
あそこが出口です。- Chiqish u yerda.
どちらが東ですか。- Sharq qaysi tomonda.
そちらが東です。- Sharq bu tomonda.
どの本があなたのですか。- Kitobning qaysi biri sizniki?
その本が私のです。- Bu kitob meniki.
Tematik egali gaplardan farqli o’laroq. bunday gaplarda ma’no (hamda
ohang) ega bilan moslashadi. Ularda ayni shu paytda o‘rnatiladigan aloqalar
ifodalanadi.
2. Ma’no jihatidan gap bo’laklariga ajralmaganida.
Bunday gaplar butun tarkibi bilan yangi axborotni yctkazuvchi gapdir.
Ular “Nima bo’ldi?” savoliga javob beradi, yoki biror hodisaga munosabatini
anglatadi. Misol uchun ikkita gapni solishtiramiz:
月がきれい。
Chiroyli oy.
月はきれい。
Oy chiroylidir.
Birinchi gap - oydin tunda xitob bo’lib, oy ko’z oldida bo’lganda
qo’llaniladi. Ikkinchisi umuman oy haqida gap ketganda.
3. Gap “ U yerda nimadir (kimdir) bor ” sxemasi bo’yicha tuzilganda
ishlatiladi.
Agar gap あります(います) bilan tugallansa,har doim がishlatiladi:
庭に池があります。
Bog’da hovuz bor.
テーブルのうえにぺんがあります。
Stol ustida ruchka bor.
教室に学生が三人います。
Auditoriyada 3 nafar talaba bor.

Agarda bunday gap qurilmasida qiyosiy ma’no mavjud bo’lsa, bosh tematik

kelishigining は ko’rsatkichi ishlatiladi. Bunga alohida ahamiyat berish kerak.
Masalan: りんごはあるが、バナナはありません。
Olma bor-u,banan yo’q.
Bundan tashqari, “nima (kim) qayerdadir” tuzilmasida doim bosh tematik
kelishigining は ko’rsatkichi ishlatiladi. Ikkita gapni solishtiramiz:
テーブルの上にほんがあります。
Stol ustida kitob bor.
本はテーブルの上にあります。
Kitob stol ustida.