O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti geografiya va ekologiya fakulteti ekologiya kafedrasi

geografik tarqalishi va muhofaza qilish choralari. 
 
 R E J A. 
1.
 
Okean va dengiz suvlari 
2.
 
Dunyo okeanining gidroximik va gidrobiologik hususiyatlari. 
3.
 
Okean suvining fizik xossalari. 
 
TAYANCh IBORALAR.
 
Tashqi dengizlar, ichki dengizlar, o’rta dengizlar. Tinch, Atlantika, Hind, Shimoliy muz 
okeanlari.
1.Okean va dengiz suvlari 
O
kean suvi quruqlik ichiga biroq yorib kirib, undan orollar orqali ajralib tursa, tashqi 
dengizlar deyiladi. Barens, Yapon, Oxota, Bering dengizlari tashqi dengizlardir. Nihoyat, 
materik o’rtasida joylashgan dengizlar esa o’rta dengizlar deb yuritiladi. O’rta dengiz, Karib 
dengizi, Qizil dengizlar o’rta dengizlardir.
Dune okeanining eng katta qismini Tinch okeani ishg’ol qiladi. U Amerika, Osiyo, 
Avstraliya hamda Antarktida orasida joylashib, maydoni 179,7 mln.kv.km. Bu esa butun er 
yuzasi territoriyasining 30%i, Dunyo okeanining 50%i.ga teng. Shu sababli ba’zan Tinch okeani 
Ulug’ okean deb ham yuritiladi. Tinch okeanining suv hajmi 724 mln.km
3
, o’rtacha chuqurligi 
esa 4028 m. Ba’zi erlarida suvning chuqurligi 7-11 km.ga etadi. Aleut botig’i 7822 m, Kuril-
Kamchatka botig’i 9717 metr, Fillipin botig’i 10497 m., Marianna botig’i 11022 va hokazo. 
Marianna botig’i Tinch okeanidagina emas, balki dunyo okeanida ham eng chuqur joy 
hisoblanadi.
Atlantika okeani
kattaligi va chuqurligi jihatdan Tinch okeanidan so’ng ikkinchi o’rinni 
egallaydi. U Amerika qit’asi bilan Evropa va Afrika materigi orasida «S» harfi shaklida 
joylashgan. Uning maydoni 93,3 mln.kv.km., suv hajmi 350 mln.km
3
. Okeanning o’rtacha 
chuqurligi 3332 metr, eng chuqur eri Braunsen (Puerto Riko oroli yaqinida) botig’i 9428 metr.
Xind okeani. 
Osiyo, Afrika va Avstraliya materiklari orasida joylashgan. Maydoni 75 
mln.km
3
bo’lib, Dune okeani suv zapasining 4,4%i shu okeanda. Chuqurligi va kattaligi jihatidan 
3-chi o’rinda bo’lib, eng chuqur eri Yava oroli yaqinida 7450 m.ga etadi.
Maydoni jihatidan eng kichik va eng sayyoz